مدل دیاتز-استرس در روانشناسی چیست؟

استرس و اضطراب

 

همه چیز درباره دیاتز استرس

مدل دیاتز استرس یکی از پذیرفته شده ترین نظریه ها برای تبیین علت شناسی اختلالات روانی است. در این مطلب  شما را با مدل دیاتز استرس آشنا می کنیم.

مدل دیاتز استرس ( به انگلیسی : diathesis-stress model ) نظریه ای است که نشان میدهد اختلالات روانی و شرایط پزشکی ناشی از ترکیب استعداد بیولوژیک و استرس است. این مدل به عنوان مدل استرس – آسیب پذیری نیز شناخته می شود و چارچوبی برای درک چگونگی تعامل آسیب پذیری های موجود و استرس های محیطی برای تاثیر گذاری بر شرایط سلامت روان است.

 

در این مقاله میخواهیم در مورد مدل دیاتز – استرس صحبت کنیم و این که چطور شرایط مختلف باعث تهدید سلامت روان می شود و چطور میتوانید از این اطلاعات برای تعدیل بهتر استرس در زندگیتان استفاده نمایید.

 

دیاتز و استرس به چه معنا است؟

دیاتز به استعداد یا آسیب پذیری برای ایجاد یک اختلال روانی اشاره دارد که میتواند به دلیل عوامیل ژنتیکی ، تجربیات اولیه زندگی یا سایر حساسیت های بیولوژیکی ایجاد شده باشد.

استرس به عوامل محیطی اشاره دارد که باعث شروع بیماری روانی یا تشدید شرایط موجود می شود ، از جمله رویدادهای مهم زندگی ، تروما و استرس های روزانه .

 

تاریخچه مدل دیاتز استرس

این مدل در دهه ۱۹۶۰ بیان شد و به پل میل نسیبت داده می شود که از این مدل برای توضیح منشا اسکیزو فرنی استفاده کرده بود.

از آن زمان به بعد برای درک پیشرفت افسردگی نیز مورد استفاده قرار گرفت.

به گفته محققانی که از این دیدگاه استفاده می کنند ، افرادی که مستعد افسردگی در گذشته بوده اند در صورتی که تحت شرایط استرس زا قرار بگیرند احتمال این که دچار افسردگی شوند ، بیشتر است.

این نظریه بعدها به مشکلات دیگر از جمله اضطبا و اختلال خوردن گسترش پیدا کرد .

 

مدل دیاتز استرس چگونه کار می کند؟

همه افراد به دلیل ژن ها ، ناهنجاری های ژنتیکی یا تعامل پیچیده ژن های مختلف آسیب پذیری های خاصی دارند ولی صرفا به دلیل وجود یک استعداد آسیب پذیری ذاتی نمیتوان گفت حتما فلان مشکل برای شخص ایجاد خواهد شد.

 

در اغلب مواد اختلال ، زمانی پدیدار می شود که فشارهای استرس زا ، دیاتز زمینه ای را فعال کنند. به همین دلیل قرار گرفتن در معرض استرس می تواند باعث شروع اختلال روانی شده یا علایم موجود را بدتر کند.

 

با این حال ذکر این نکته ضروری است که بدانید هر کسی که مستعد ابتلا به اختلال روانی است قرار نیست به این اختلالات دار شود درست مثل این که هر کسی استرس را تجربه میکند قرار نیست بیماری روانی را تجربه کند.

 

مدل دیاتز – استرس یکی از راه ها توضیح این است که چرا برخی از فراد نسبت به سایرین در مقابل بیماری های روانی آسیب پذیرتر هستند. همچنین توضیح می دهد که چرا برخی از افراد بعد از قرار گرفتن در معر اتفاقات استرس زا دچار اختلال رونی می شوند.

 

قابلیت وراثت بیماری های روانی از ۳۶ درصد در افسردگی تا ۶۰ درصد در اسکیزوفرنی متغیر است. با این حال یادآوری این نکته ضروری است که هیچ ژن واحدی که مسئول ایجاد اختلال روانی باشد کشف ن شده است و اغلب نتیجه کنار هم قرار گرفتن بسیاری از ژن ها و عوامل بیولوژیکی و متغیرهای محیطی در تعامل با هم خطر کلی را تعیین می کنند.

 

انواع بیمارهای مرتبط با دیاتز استرس

مدل دیاتز استرس برای توضیح علت بسیاری از بیماریهای مرتبط با سلامت روان قابل استفاده است از جمله :

 

اختلالات اضطرابی

با وجودی که علت دقیق اختلالات اضطرابی ناشناخته است ، آسیب پذیریهای ژنتیکی و قرار گرفتن در معرض رویدادهای استرس زای زندگی میتواند در بروز اختلال اضطراب نقش داشته باشد. این اختلال معمولا به صورت خانوادگی ، افراد را درگیر میکند و استعداد ارثی آن میتواند به دلیل تجارب آسیب زای مشترک باشد همچنین ژنتیک خانوادگی میتواند بر نحوه مدیریت استرس افراد تاثیر بگذارد.

 

افسردگی

به عقیدده روانشناسان ترکیبی از عوامل در شروع افسردگی نقش دارند از جمله ژنتیک ، سابقه خانوادگی ، قرار گرفتن در معرض رویدادهای استرس زا زندگی .

 

اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی

به عقیده روانشناسان ، اسکیزوفرنی ناشی از ترکیب ژنتیک و رویدادهای استرس زا است. به عنوان مثال ۲۵ درصد از افراد مبتلا به سندرم دی جرج به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند که نشان دهنده یک مولفه ژنتیکی مهم است و از آن جا که همه افراد مبتلا به این جهش ژنتیکی ، اسکیزوفرنی را تجربه نمی کنند میتواند گفت عوامل محیطی هم در آن نقش دارند.

 

اختلال اشتها

عوامل ژنتیکی ، محیطی و روانی اجتماعی در ایجاد اختلال اشتها نقش دارند. در بسیاری از افراد ، رویدادهای استرس زای زندگی باعث از دست دادن کنترل در آنها از جمله رفتارهای افراطی برای کنترل وزن یا مصرف بیش از حد غذا می شود.

 

موارد استفاده از مدل دیاتز استرس

مدل دیاتز استرس برای کمک به بهبود تحقیقات ، تشخیص و درمان اختلالات روانی استفاده می شود. برخی از کاربردهای این مدل عبارتند از :

– درک علل بیمارهای روانی : سایر مدل های بیماری روانی اغلب بر طبیعت یا پرورش تمرکز دارند ولی مدل دیاتز – استرس نشان میدهد که اختلالات روانی بیشتر ناشی از ترکیب تاثیرات بیولوژیکی و محیطی هستند.

 

– ارتباط کاهش استرس با بهبود اختلالات روانی : این مدل روی نقش استرس در ایجاد بیماری های روانی تاکید زیادی دارد و از استراتژی کاهش استرس برای بهبود علایم بیماری روانی استفاده میکند. با وجودی که امکان کنترل عوامل ژنتیک و سایر عوامل بیولوژیک وجود ندارد ولی استرس یک عامل خطر قابل تغییر است که با تغییر سبک زندگی میتوان به آن رسید.

 

– تاثیرات بر تشخیص و درمان : مدل دیاتز – استرس در درک تعامل پیچیده عوامل بیولوژیکی و محیطی در ایجاد اختلالات روانی مفید است که میتواند به هدایت تحقیقات برای شناخت علل بیماریهای روانی کمک کند و منجر به کشف درمان های موثرتر شود.

 

این مدل بر چگونگی بررسی شرایط سلامت روان توسط محققان تاثیر گذاشته است و منجر به درک دقیقتری از چگونگی تاثیر عوامل بیولوژیک و محیطی بر بیماری های روانی شده است. همچنین به تغییر نحوه درمان اختلالات روانی کمک کرده است و منجر به توسعه روشهای درمانی جدید مانند کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی شده است.

 

– امکان درک تاثیر ژنتیک و محیط : این مدل توضیح میدهد که چرا برخی از افراد به دنبال رویدادهای استرس زا به احتمال بیشتری به بیماریهای روانی مبتلا می شوند و چرا برخی دیگر چنین نیستند.

 

روشهای کاهش استرس

در حالی که اجتناب از همه منابع استرس غیر ممکن است ، محدود کردن استرس و توسعه مهارت های مدیرت استرس قوی میتواند منجر به محدود کردن خطرات سلامت روانی شود.

برای به حداقل رساندن اثرات استرس یا روشهای جلوگیری از بروز استرس در این مدل ساز و کارهای مقابله سالم توسعه پیدا میکند از جمله :

– شناسایی منابع استرس

– یافتن راههایی برای جلوگیری یا به حداقل رساندن استس

– استفاده از تکنیک های کاهش استرس از جمله تنفس عمیق ، آرام سازی پیشرونده – عضلانی و مدیتیشن هدایت شده

– ورزش منظم

– نوشتن روزانه سپاسگذاری بابت نعمت هایی که دارید

– ایجاد تغییر در سبک زندگی

 

یکسری عوامل محافظتی در زندگی افراد وجود دارد که میتواند اثرات استرس را خنثی کند ، از جمله :

– بهبود عزت نفس

– ایجاد دلبستگی های ایمن

– داشتن روابط مثبت

– یادگیری مهارت های مدیریت استرس

– افزایش شایستگی های عاطفی

 

برخی از ویژگی های شخصیتی هستند که میتوانند افراد را در برابر استرس مقاوم تر کنند از جمله :

– داشتن فکر باز

– برون گرایی

– وظیفه شناسی

– انعطاف پذیری

– مثبت اندیشی

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *