میهمان اسرارآمیز منظومۀ شمسی

در خلال ۲۰ سال گذشته ستاره شناسان سیاره های بسیاری را که به گرد ستارگان دیگری، غیر از خورشید، در حرکت اند، کشف کرده اند. به دلیل فاصلۀ زیاد این سیاره ها از ما، به دشواری می توان به مطالعۀ آنها دست زد. اما اخیراً و برای اولین بار سیاره ای در منظومۀ شمسی دیده شده است که از منظومۀ دیگری آمده است. اکنون که مهمانی از یک منظومۀ دیگر به دیدار ما آمده، شاید ستاره شناسان به دانش بیشتری در بارۀ ترکیب دیگر سیارات دست یابند. از جمله ممکن است پاسخ منفی به این سؤال که آیا مواد متشکلۀ منظومۀ شمسی منحصر به فرد اند یا نه داده شود.

سیارۀ کشف شده در اسناد علمی به نام C/2017 U1 ثبت شده است. “ستارگان دنباله دار”، که هزاران آنها در منظومۀ شمسی شناخته شده اند، اجرام یخزدۀ کوچکی اند. اما این ها همگی شان واقعاً به گرد خورشید حرکت می کنند؛ و البته  بعضی شان سالی برابر میلیونها سال زمینی دارند. اما مدار هذلولی شکل سیارۀ گفته شده گواه آن است که آن از “اعماق تاریک فضا” آمده است. یک چنین سیارۀ “بین ستاره” ای پیشتر از این هرگز دیده نشده بوده است.

این که آیا این سیاره نیز از جنس “ستارگان دنباله دار” است، قطعی نیست. ممکن است جرمی سخت و صخره ای با کمرۀ ۱۵۰ متری هم باشد. این نظریه وضع را اسرارآمیزتر هم کرده است. این قسم خرده سیارات غالباً در نزدیکی مادرشان “زاده ” می شوند و غالباً همچنان نزدیک مادرشان باقی می مانند، و بنابراین به ندرت در فضاهای بین ستاره ای سرگردان می شوند.

در این فاصله نگاه چندین تلسکوپ بزرگ به سوی این مهمان اسرارآمیز برگردانده شده و کار تحقیق در بارۀ ترکیب آن آغاز شده است. اما داده های اندازه گیریها هنوز انتشار داده نشده اند.

اگر مدار C/2017 U1 را بر مبنای دانسته های قطعی فعلی از تکه راه آمده اش “پس نگاری” کنیم، خواهیم دید که این سیاره از صورت فلکی بربط (چنگ)، در فاصلۀ نه چندان دوری از ستارۀ وَنَند (وگا) آمده است. کشف شده است که در اطراف ستارۀ ونند یک منظومه در حال شکل گیری است. آیا مهمان اسرارآمیز منظومۀ شمسی از آن منظومۀ جنینی آمده است؟

به نظر دنیس دنیسنکو، ستاره شناس روس، پاسخ مثبت به این سؤال منتفی نیست، اما محتمل هم نیست. او می گوید: ” ونند در فاصلۀ ۲۵ سال نوری از ما قرار دارد. با سرعت اندازه گیری شدۀ ۲۶ کیلومتر در ثانیه، که مهمان ما دارد، بیش از سیصدهزار سال بایست در راه بوده باشد. اما سیصدهزار سال پیش ونند در جای کنونی اش نبوده است.”

ضمناً خطر برخوردی بین زمین و مهمان منظومۀ شمسی وجود ندارد. روز ۱۴ اکتبر سال جاری این دو سیاره از همیشه به هم نزدیکتر بودند: در فاصلۀ ۲۴ میلیون کیلومتری از هم. چند ماه دیگر این مهمان منظومۀ شمسی را ترک خواهد کرد و دیگر هرگز باز نخواهد گشت.