میکروبیوم روده عامل تأثیر نابرابر داروها در افراد مختلف است؟

پژوهشگران می‌گویند میکروبیوم روده بر اثربخشی داروها و عوارض جانبی احتمالی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

بعضی از داروها بر برخی افراد به‌خوبی تأثیر می‌گذارند؛ درحالی‌که بر برخی دیگر اثری ندارند و تعدادی نیز ممکن است عوارض جانبی خطرناکی در افراد خاص ایجاد کنند. مطالعه‌ای که با استفاده از باکتری‌های روده‌ی انسان و مدل موش انجام شده، این موضوع را بررسی کرده که باکتری‌های روده‌ی ما می‌توانند علت این امر باشند یا خیر.

سال‌ها است دانشمند می‌دانند باکتری‌های روده نقش مهمی در هضم غذا ایفا می‌کنند. با پیشرفت تکنولوژی، تعیین ویژگی میکروبیوم روده و بررسی دقیق نقش آن‌ها در سلامتی و بیماری آسان‌تر و سریع‌تر شده است. بااین‌حال، هرچه اطلاعات بیشتری به‌دست می‌آید، روابط پیچیده‌ی بین انسان‌ها و میکرویوم ساکن در بدن او بیشتر درهم تنیده می‌شود. دانشمندان اکنون درحال‌بررسی نقش باکتری‌ها در ارتباط با طیف وسیعی از بیماری‌ها از پارکینسون گرفته تا اضطراب و بیماری قلبی هستند.

میکروبیوم روده که زمانی حوزه‌ی ناشناخته‌ای از پژوهش‌های پزشکی بود، امروزه توجه بسیاری از پژوهشگران را به‌خود جلب کرده است. اکنون مطالعه‌ای دیگر نقش بالقوه‌ای را بررسی کرده که باکتری‌های روده ممکن است در متابولیسم داروها داشته باشد. سرانجامِ بسیاری از داروهای خوراکی، روده است.

داروها و میکروبیوم روده

به‌علت اینکه میکروبیوم از فردی به فرد دیگر متفاوت است، این پرسش مطرح می‌شود که چگونه این تغییرات ممکن است روی نحوه‌ی متابولیسم داروها و واردشدنشان به بدن تأثیر بگذارد؟ این امر به‌خوبی شناخته شده که تأثیر داروها در همه‌ی افراد یکسان نیست. در برخی از افراد، دارویی ممکن است به‌خوبی اثرگذار باشد؛ در‌حالی‌که در افراد دیگر ممکن است به زمان طولانی‌تری برای تأثیر نیاز داشته یا اینکه اصلا اثری نداشته باشد. همچنین، در برخی از افراد، دارویی خاص ممکن است موجب بروز اثرهای جانبی خطرناکی شود.

دلایل بسیار زیادی وجود دارد که چرا افراد دربرابر دارویی مشابه واکنش متفاوتی دارند؛ ازجمله سن، جنس، ژنتیک و رژیم غذایی. آیا باکتری‌های موجود در روده‌ی ما نیز ممکن است دراین‌میان نقشی داشته باشند؟ براساس نتایج پژوهش اخیر دانشمندان، ژنوم مربوط‌به میکروبیوم ما ۱۵۰ برابر ژنوم خود ما است. این میکروب‌ها آنزیم‌های مختلفی تولید می‌کنند که برخی از آن‌ها می‌توانند داروها را تغییر دهند و موجب فعال یا بی‌اثر شدن آن‌ها شوند.

پژوهشگران قصد داشتند جزئیات بیشتری درباره‌ی تأثیر میکروبیوم روی داروها کشف کنند. پژوهش آن‌ها با هدایت آندرو گودمن، از مدرسه‌ی پزشکی ییل در نیوهیون انجام و در مجله‌ی Nature منتشر شده است. این پژوهشگران توضیح می‌دهند مطالعات گذشته نشان می‌دهد چگونه میکروب‌ها می‌توانند روی عملکرد داروهای خاص تأثیر بگذارند. برای مثال، سولفاسالازین، دارویی برای درمان کولیت اولسرو، به‌منظور فعال‌شدن متکی به باکتری‌های روده است. درمقابل، باکتری اگرثلا لنتا (Eggerthella lenta) که در روده‌ی بزرگ یافت می‌شود، می‌تواند داروی قلبی دیگوکسین را غیرفعال کند. اگرچه دانشمندان تأثیر میکروبیوم را روی داروهای خاص توضیح داده‌اند، گودمن و همکارانش توضیح می‌دهند مکانیسم‌های مولکولی تاحدزیادی ناشناخته مانده است. علاوه‌براین، جامعه‌ی علمی باید اندازه‌ی دقیق و گستردگی این مسئله را مشخص کند.

در آخرین مطالعه، پژوهشگران اثرهای متقابل بین میکروب‌ها و داروها را با تعیین این موضوع بررسی کرده‌اند که چگونه باکتری‌های روده انسان انواع مختلف داروها را متابولیزه می‌کنند. افزون‌براین، آن‌ها تلاش کرده‌اند محصولات ژنی میکروبی (عمدتا آنزیم‌ها) را شناسایی کنند که ممکن است در متابولیسم داروها نقش داشته باشند.

درمجموع، آن‌ها توانایی‌های ۷۶ سویه‌ی رایج از باکتری‌ها را ازنظر تغییر ۲۷۱ دارو بررسی کردند. در انتخاب داروها سعی شده بود داروهای مختلفی با مکانیسم عمل و ویژگی‌های شیمیایی مختلفی انتخاب شوند. دانشمندان برای بررسی بهتر این اثرهای متقابل، از موش‌های نوتوبیوتیک (عاری از میکروب) استفاده کردند. آن‌ها متوجه شدند ۱۷۶ مورد از ۲۷۱ دارو (۶۴.۹ درصد) می‌توانند به‌وسیله‌ی باکتری‌های روده متابولیزه شوند و به‌طور چشمگیری از غلظت دارو کم کنند. آن‌ها همچنین نشان دادند هر سویه از باکتری‌ها می‌تواند ۱۱ تا ۹۵ نوع دارو را متابولیزه کند.

آن‌ها دریافتند با استفاده از داده‌های متاژنومیک (مجموع ژن‌های جمعیتی از باکتری‌ها) می‌توانند ظرفیت گروهی یا انفرادی گونه‌های باکتری را درزمینه‌ی تغییر داروها توضیح دهند. دانشمندان امیدوارند سرانجام این دانش بتواند به پزشکان کمک کند نحوه‌ی پاسخ بیمار به داروها را پیش‌بینی کند. پژوهشگران در مقاله‌ی خود توضیخ می‌دهند:

این می‌تواند ابزاری برای ارتباط‌دادن اطلاعات میکروبیوم به تنوع بین فردی در متابولیسم و سمیت دارو باشد.

در آینده، ممکن است بتوان میکروبیوم فرد را تغییر داد تا مطمئن شد دارو روی آن فرد اثر گذاشته و خطر بروز عوارض جانبی خطرناک کاهش یافته است. اگرچه قبل‌ازآن دانشمندان باید پژوهش‌های بیشتری انجام دهند تا تصویر واضح‌تری از این اثرها متقابل به‌دست آورند. در‌حال‌حاضر، درک ما از تأثیر باکتری‌های روده و متابولیسم دارو در آغاز راه خود است. بااین‌حال، یافته‌های حاصل از آخرین پژوهش نشان می‌دهد ظاهرا باکتری‌های روده حداقل تاحدودی روی داروهای مصرفی تأثیر می‌گذارند.