نابودی کهکشان راه شیری در برخورد با کهکشان آندرومدا

بنا به آخرین گزارش‌ ناسا سرانجام گویا تکلیف یکی از بحث ‌برانگیزترین موضوعات علم ستاره‌شناسی روشن شده است.بدین ترتیب، پس از یک قرن بحث و جدل و فرضیه‌های مختلف پیرامون سرانجامِ دو کهکشانِ “راه شیری” و “آندرومدا”، دانشمندان ناسا خاطرنشان ساخته‌اند که کهکشان آندرومدا که با سرعت بسیار زیادی به سوی کهکشان ما، کهکشان راه شیری در حرکت است، در کم‌تر از چهار میلیارد سال دیگر، سرانجام با کهکشان ما برخورد خواهد کرد و یکی از بزرگ‌ترین فجایع گیتی را سبب خواهد شد.

توضیحات بیشتر از دکتر محمد حیدری ملایری، اخترفیزیکدان رصدخانه‌ی پاریس:

در این پژوهش جدید، سوی حرکت آندرومدا به خوبی مشخص شده است. بنا به این نپاهش‌ها، آندرومدا هم‌اکنون با سرعت ۴۰۰هزار کیلومتر در ساعت یا ۱۲۰ کیلومتر در ثانیه به سوی ما می‌آید و در حدود چهار میلیارد سال دیگر با کهکشان ما برخورد خواهد کرد. در این برخورد، ستارگان هریک از این کهکشان‌ها به درون کهکشان دیگر رانده می‌شوند، مثل مولکول‌های دو گاز که با هم درمی‌آمیزند.

این‌که خورشید ما با ستاره‌ی دیگری از آن کهکشان برخورد کند، ممکن است، ولی احتمالش کم است. خطر جای دیگری است. بر اثر نیروهای گرانشی که هسته‌های این کهکشان‌ها بر هم وارد می‌کنند، مدارهای ستارگان تغییر خواهند کرد. خورشید ما هم‌اکنون در فاصله‌ی ۳۰هزار سال نوری از مرکز کهکشان به گرد آن در حرکت است و هر ۲۰۰میلیون سال یک بار، مرکز کهکشان را دور می‌زند. بر اثر برخورد این دو کهکشان با هم، خورشید به ناحیه‌های بیرونی پرتاب خواهد شد. ممکن است که در این پرتاب زمین و دیگر سیاره‌ها مدارشان را به گرد خورشید حفظ کنند، ممکن هم هست که سیاره‌ها، از جمله زمین، هریک به سویی پرتاب بشوند.

البته تا چهار میلیارد سال دیگر هیچ معلوم نیست که هنوز کره‌ی زمینی وجود داشته باشد یا در آن موجودهای هوشمندی زندگی کنند.

این دو کهکشان رفته رفته در هم فرو خواهند رفت و پس از دو میلیارد سال، یعنی شش میلیارد سال دیگر، در هم کاملاً ادغام خواهند شد و کهکشان بزرگ‌تری را به وجود می‌آورند که بیضی‌‌وار است، یعنی به شکل توپ راگبی. این نوع برخوردها بین کهکشان‌ها، پدیده‌ای عادی در گیتی است. هم‌اکنون به کمک تلسکوپ‌ها بسیار تواناتر امروزی، صدها مورد پیدا کردیم که کهکشان‌ها در حال تصادف با هم هستند. کهکشان‌های بزرگ با هم تصادف می‌کنند و کهکشان‌های بیضی‌وار را به وجود می‌آورند. اگر یکی از این کهکشان‌ها کوچک باشد، کهکشان بزرگ‌تر آن را می‌بلعد. به این پدیده “کانیبالیسم کهکشانی” می‌گویند

آقای دکتر حیدری ملایری، آندرومدا کهکشانی است که همسایه‌ی ماست. آیا کهکشان دیگری هست که به نزدیکی این کهکشان به کهکشان راه شیری باشد؟ و چرا اسم این کهکشان آندرومدا است؟ و آیا ما می‌توانیم این کهکشان را بدون استفاده از تلسکوپ در آسمان مشاهده کنیم؟

کهکشان آندرومدا را می‌شود بدون دوربین دید. البته نزدیک‌ترین کهکشان به ما نیست. دو کهکشان دیگر وجود دارند که از آندرومدا به کهکشان ما نزدیک‌ترند، ولی اندازه‌شان بسیار کوچک‌تر از آندرومدا است. به آن‌ها “ابرهای بزرگ و کوچک ماژلانی” می‌گویند و در نیم‌کره‌ی جنوبی دیده می‌شوند. در واقع، آندرومدا دورترین جسم یا براختی است که با چشم برهنه می‌توانیم ببینیم؛ البته به صورت لکه‌ی ابری بسیار کوچکی.

این را هم باید گفت که کهن‌ترین سندی که در آن به این کهکشان اشاره شده، کتاب “صورالکواکب” صوفی، اخترشناس ایرانی سده‌ی دهم میلادی است. در آن کتاب، صوفی به وجود “ابری کوچک” اشاره می‌کند در نقطه‌ای از آسمان. البته نه صوفی و نه هیچ اخترشناس دیگری، تا آغاز سده‌ی بیستم نمی‌دانست که این جسم، جسم‌ابرمانند، چیست. نخستین کسی که توانست به چیستی آن پی ببرد، اخترشناس امریکایی، ادوین هابل بود، در سال ۱۹۲۳ که ثابت کرد این جسم کهکشانی است بیرون از کهکشان خودمان، در فاصله‌ای بیش از دو میلیون سال نوری

کهکشان آندرومدا

اما در باره‌ی نام این کهکشان؛ این کهکشان را آندرومدا می‌گویند، چون در صورت فلکی یا هم‌اختران آندرومدا قرار داد. آندرومدا نامی است که یونانیان باستان به این صورت فلکی داده‌اند. در افسانه‌های یونانی “آندرومدا” شاهدختی بود که به سببی می‌خواستند او را قربانی کنند. دست‌هایش را با زنجیر به صخره‌ای در کنار دریا بسته بودند تا طعمه‌ی هیولایی دریایی بشود، ولی پرسئوس او را نجات می‌دهد. یونانیان باستان معتقد بودند که آندرومدا به آسمان رفته و می‌پنداشتند که چند ستاره‌ی آسمان که کنار هم قرار دارند، شکل او را به وجود آورده‌اند. به همین سبب، این ناحیه‌ی آسمان یا صورت فلکی را آندرومدا می‌نامیدند.

بعدها که مسلمانان با اخترشناسی یونانی آشنا شدند، نام این صورت فلکی را به “اِمرَاهالمُسَلسَله” ترجمه کردند، یعنی “زن به زنجیر بسته”. من معتقدم که در فارسی، ما به خوبی می‌توانیم این صورت فلکی را به نام اصلی‌اش آندرومدا بنامیم که در همه‌ی زبان‌های اروپایی رایج است، به ویژه این‌که این اسم خاص شخصیتی اساطیری است. نام‌های خاص را ترجمه نمی‌کنند، همان‌طور که ما اسم پاریس، آتن و لندن را ترجمه نمی‌کنیم. از این گذشته، احتیاجی نداریم که در فارسی از ترجمه‌ی دست دوم و ثقیل عربی استفاده کنیم.

 همواره دانشمندان و اخترشناسان بر این عقیده بود‌‌ه‌اند که بنا به فرضیه‌ی “بیگ بنگ” و آفرینش گیتی، کهکشان‌ها از یک‌دیگر دور می‌شوند. ولی چرا حالا کهکشان راه شیری ما و کهکشان آندرومدا، نه تنها از یک‌دیگر فاصله نمی‌گیرند، بلکه قرار است با هم برخورد کنند؟

کهکشان ما با ۳۰ کهکشان همسایه‌ی دیگر، گروه یا خوشه‌ای را به وجود آورده‌اند که به آن “خوشه‌ی محلی” می‌گویند. مهم‌ترین کهکشانهای این گروه کهکشان “آندرومدا” یا کهکشان خودمان “راه شیری” است. قطر این خوشه‌ی کهکشانی شش میلیون سال نوری است. خوشه‌ی محلی ما عضوی است از یک خوشه‌ی بزرگ‌تر به قطر ۱۰۰ میلیون سال نوری که از صدها خوشه‌ی کهکشانی درست شده و به آن “ابرخوشه‌ی محلی” می‌گویند. بزرگ‌ترین گروه این ابرخوشه، از هزاران کهکشان ساخته شده است و فاصله‌اش از خوشه‌ی محلی ما ۶۰میلیون سال نوری است.

در گیتی، میلیون‌ها ابرخوشه‌ی کهکشانی وجود دارند و این ابرخوشه‌ها هستند که از هم دور می‌شوند. در درون خوشه‌های کهکشانی، برخی کهکشان‌ها به هم نزدیک می‌شوند، برخی از هم دور. همگی دست‌خوش نیروهای گرانشی هستند. ابرخوشه‌ها از هم دور می‌شوند، چون فاصله‌ی بین آن‌ها بسیار زیاد است و نیروی گرانشی تأثیرش را از دست می‌دهد. نیرویی که در این فاصله‌های بسیار زیاد چیرگی پیدا می‌کند، نیروی انفجار آغازین گیتی (بیگ بنگ) است که ماده را از هم دور می‌کند.

گفتن این‌که کهکشان‌ها بر اثر بیگ‌بنگ از هم دور می‌شوند، نوعی خلاصه کردن است. دقیق‌تر این است که بگوییم ابرخوشه‌های کهکشانی از هم دور می‌شوند نوشته آرش ادیب زاده   ۱۸ ژوئن  ۲۰۱۲