نحوه انتخاب و جوانه دار کردن بذر برنج
برنج یکی از غلات مهم جهان و غذای اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان است. در ایران نیز غذای اصلی بیشتر مردم را برنج تشکیل می دهد بدین جهت یکی از گیاهان زراعی اساسی کشور به حساب آمده و بیشتر سطح زیر کشت سواحل جنوبی دریای خزر به آن اختصاص دارد. با توجه به رشد روز افزون جمعیت و افزایش نیاز جامعه به مواد غذایی بالا بردن سطح تولید یک امر ضروری به شمار می آید. لذا رعایت اصول بهزراعی و به کارگیری مهارت های زراعی جهت رسیدن به افزایش تولید و خود اتکائی در زمینه تامین مواد غذایی و استقلال اقتصادی کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است. از جمله موارد مهم در اصول بهزراعی تهیه و انتخاب بذر، بوجاری، سبک سنگین، ضدعفونی و جوانه دار نمودن آن است که در ابتدا کشت برنج باید به آن توجه نمود.
انتخاب بذر
در انتخاب بذر شلوتک باید به سه اصل مهم یعنی سالم بودن، کامل و خالص بودن توجه نمود. برای اجرای این اصول باید نکات زیر را رعایت کرد:
- محل بذرگیری باید عاری از علف های هرز باشد.
- مزرعه باید کاملا رسیده باشد.
- هرگز نباید بذرها را از حاشیه مزارع تهیه کرد زیرا اختلاط بذر خوشه ها به دلیل همجواری با واریته ای دیگر وجود دارد.
- مزرعه عاری از بیماری های رایج باشد.
- واریته های خارج از تیپ ( دَلِک ) قبل از ظهور خوشه و گلدهی کاملا حذف گردد.
- تهیه بذر به طریق خوشه کشی یا با استفاده از خرمنکوب سالم، تمیز و عاری از سایر بذور و علف های هرز باشد.
- دور خرمنکوب طوری تنظیم شود تا منجر به شکسته شدن بذر و پوست کندن آن نشود.
- انبار نگهداری بذر باید خشک و دارای تهویه باشد. بهترین میزان رطوبت برای انبار ۱۴% می باشد.
سبک و سنگین نمودن بذر
به منظور یکنواختی جوانه ها لازم است بذرهای کاملا پر و سنگین را از بذر پوک و نیمه پر جدا نمود. برای این منظور باید بذر مورد نظر را در داخل محلول آب و نمک قرار دارد یعنی این که آن قدر به آب، نمک افزود تا غلظت آن زیاد شده به طوری که برای ارقام دانه دراز از تخم مرغ تازه به اندازه دو ریالی و برای ارقام دانه کوتاه و دانه متوسط به اندازه یک ریالی بالای آب قرار گیرد.
پس از آماده شدن محلول، بذرها را در داخل محلول ریخته و با بهم زدن آن بذرهای پوک، نیمه پر، شکسته، سبک و همچنین بذور علف های هرز در بالای آب قرار می گیرد که می توان با صافی های کوچک آن ها را از بذرهای سالم و یکنواخت جدا نمود و سپس بذرهای یکنواخت و سالم را از محلول آب و نمک خارج نموده و چندین مرتبه با آب معمولی شست و شو داد تا نمک از پوسته های بذر جدا شده و اثر سویی بر روی جوانه زنی بذر نداشته باشد.
ضدعفونی بذر
به منظور پیشگیری از بیماری های قارچی رایج مانند پوسیدگی طوقه ( ژیبرلا ) بلاست، پوسیدگی غلات ( شیت رایت ) سوختگی غلات ( شیت بلایت ) و لکه قهوه ای و . . . ضروری است بذر برنج ضدعفونی گردد.
برای ضد عفونی بذر ابتدا لازم است بذر سبک و سنگین شده را جهت تحریک قارچ و تامین قسمتی از آب مورد نیاز برای جوانه زنی به مدت ۱۲ الی ۲۴ ساعت در آب معمولی قرار داد تا بذر آب لازم را جذب نماید. سپس بذر را به مدت ۲۴ ساعت در محلول ۲ تا ۳ هزار بنومیل یا ۲/۵ در هزار کاربوکسی تیرام یا در محلول ۳ تا ۵ در هزار کاربوکسی تیرام، یا ۲ در هزار تیونوفانات میتیل تیرام ۸۰% ( همای کت ) قرار داد تا ضدعفونی شود.
در طول ۲۴ ساعتی که بذر در محلول سمی قرار دارد باید ۳ تا ۴ نوبت بذر را بهم زد در صورتی که بذر داخل کیسه گونی باشد باید کیسه بذر را ۳ تا ۴ نوبت از محلول سمی درآورده و به آرامی تکان داد.
جوانه دار کردن بذر
یکنواختی در جوانه زنی بذر برنج باعث به وجود آمدن نشاء یکدست و حتی شادابی محصول خواهد شد بنابراین بذر ضدعفونی شده را باید جایی قرار داد که حدالمقدور در مدت ۳ تا ۴ روز بتوان جمعاً حدود ۱۰۰ درجه حرارت را برای آن مهیا ساخت. درجه حرارت مناسب برای جوانه زنی ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتیگراد است. برای تامین حرارت مناسب بهتر است گونی حاوی بذر بالاتر از سطح زمین قرار گیرد. و روی آن را با کیسه های گونی و امثال آن پوشاند.
برای جوانه زنی بهتر بذر ضرورت دارد داخل کیسه گونی ۶۰ کیلویی به میزان ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم بذر ریخته تا جا به جایی بذر در داخل کیسه به آسانی امکان پذیر باشد.
اگر درجه حرارت بیش از ۳۰ درجه سانتی گراد باشد جوانه زنی ظرف مدت ۳ تا ۴ روز و اگر ۲۵ درجه سانتیگراد باشد حدود ۸ روز و اگر کمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد حدود ۱۱ روز زمان نیاز دارد تا جوانه زنی صورت گیرد.
بهترین حالت جوانه زنی زمانی است که نسبت طول ( ساقه چه ) به ( ریشه چه ) دو سوم باشد.
و بذر مرطوب ۲۵ درصد بیشتر از بذر خشک وزن داشته باشد. در واقع ساقه چه به اندازه نصف بذرو ( ریشه چه ) تقریبا به اندازه بذر خواهد شد.
جهت تسریع در عمل جوانه زنی باید هر روز دوبار ( صبح و عصر ) با آب ولرم با حرارت کمتر از ۳۵ درجه سانتیگراد به روی کیسه بذر و یا مستقیما روی بذر پاشید و به آرامی بذر را زیر و رو کرد تا علاوه بر تامین اکسیژن لازم، گرمای زیادی که در اثر رطوبت بالا در داخل بذر وجود دارد صدمه ای به جوانه ها وارد نکند.
- جهاد کشاورزی مازندران
