چرا پنگوئن‌ها قادر به پرواز نیستند؟
پنگوئن‌ها هم مثل اغلب پرندگان مجبورند که مسافت طولانی‌ای را از محل تغذیه تا محل جفت‌گیری‌شان بپیمایند. اما خب آن‌ها به جای پرواز، شنا می‌کنند؛ سفر دشواری که زیست‌شناسان را در این اندیشه فرو برده که چرا این پرندگان همتی به خرج نداده‌اند و همان قدر که قابلیت شنایشان را پرورش داده‌اند، از قافله پرواز عقب مانده‌اند. طبق پژوهش جدید، پرندگان نمی‌توانند همزمان شناگران و پرندگان خوبی باشند؛ چرا که به مجرد اینکه پرنده به شنا خو کرد، قابلیت‌های پروازی‌اش رفته‌رفته رو به ضعف می‌گذارد.
تیمی از زیست‌شناسان کانادایی، به سرپرستی کایل الیوت (Kyle Elliot) از دانشگاه مانیتوبای کانادا، به جای بررسی پنگوئن‌ها، دست به بررسی گونه‌های متنوعی از مرغ دریایی زده‌اند که هنوز قابلیت پرواز را دارند. این گونه‌ها عبارت بودند از قره‌قاز دریایی (Phalacrocorax pelagicus)، که به یمن بهره‌مندی از یک جفت پای پرده‌دار، خودش را تا اعماق دریا هم می‌کشاند؛ و «مور نوک‌کلفت» (Uria lomvia) که بال‌زنان شنا می‌کند.
این پژوهش‌گران، نخست حسگرهای ویژه‌ای را به بدن مورها بستند که به محاسبه مدت زمان هر شیرجه و همچنین عمق و دمای محیط می‌پرداخت، و قره‌قازها را هم به ثبّات‌هایی مجهز کردند که به همان شیوه، تغییرات عمق، دما و همچنین شتاب پرنده حین شنا را به ثبت می‌رساند. ضمناً آن‌ها آب غنی‌شده‌ای را به این پرندگان خوراندند که با بررسی آن در پی اتمام شنا می‌شد مشخص کرد که پرندهْ چقدر دی‌اکسید کربن و بخار آب را دفع کرده و لذا چه میزان انرژی را حین شنا و پرواز از دست داده است.
این تیم، سپس داده‌های به دست آمده را با محاسبات مشابهی که در خصوص غازها و پنگوئن‌ها صورت گرفته بود، مقایسه کردند و متوجه شدند که هم مورها و هم قره‌قازها، باید انرژی علی‌حده‌ای را صرف پرواز کردن کنند – در واقع بیشترین انرژی پروازی از بین کل پرندگان. در خصوص شنا هم مصرف انرژی قره‌قازها که با پا شنا می‌کنند، فوق‌العاده بیشتر از پنگوئن‌هایی با همان جثه بود. این در حالی‌ست که مصرف انرژی مورها برای شنا، کمتر از قره‌قازها، ولی باز هم ۳۰ درصد بیشتر از پنگوئن‌هایی به همان ابعاد است. نتایج این بررسی، در شماره اخیر نشریه Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است.
این یافته‌ها، نشان از یک لحظه قطعی می‌دهند؛ لحظه‌ای که حیواناتی نظیر مورها را روی لبه یک تیغ فرگشتی نشان می‌دهد. الیوت و همکارانش این داعیه را از این بابت دارند که بال‌های یک مور، از آنجاکه برای پرواز طراحی شده، در زیر آب ایجاد اصطکاک می‌کند. از این گذشته، جثه کوچک این پرندگان – که صرفاً برای اوج گرفتنْ حین پرواز طراحی شده – زودتر از جثه بزرگ‌تر پنگوئن‌ها سرد می‌شود. رابرت ریکلفز (Robert Ricklefs)، پرنده‌شناسی از دانشگاه می‌سوری، و نیز از کمک‌نویسندگان گزارش این بررسی می‌گوید: «اصولاً [مورها] یا باید از ابعاد بالشان بکاهند، یا بزرگ‌تر شوند تا مهارت شنایشان بیشتر شود؛ و هر دوی این [تغییرات] هم امکان پرواز را منتفی می‌کند».
بحث داغ
با این همه هنوز معلوم نیست که دقیقاً چقدر انرژی صرف پرواز و شنای نابهنجار این پرندگان می‌شود، و چقدرش به حفظ دمای بدنشان برمی‌گردد. روری ویلسون (Rory Wilson)، پرنده‌شناسی از دانشگاه سوآن‌سی بریتانیا در این باره می‌گوید: «مشکل کار اینجاست که مورها و قره‌قازها به طرق کاملاً مختلفی گرمایشان را از دست می‌دهند. مورها مقادیر قابل توجهی هوا را درون پرهایشان یدک می‌کشند و وقتی هم که سر از زیر آب خارج می‌کنند، کاملاً خشک‌اند؛ حال‌آنکه پر قره‌قازها کاملاً خیس است». به گفته ویلسون، امکان این وجود دارد که قره‌قازها قاعدتاً پرندگان قهاری باشند، منتها از منظر این پژوهش، اندکی ناشی جلوه کنند؛ چراکه این حیوانات، انرژی زیادی را صرف تحمل باد سردی می‌کنند که بر بدن خیسشان می‌وزد.
سایر پژوهش‌گران اما با بررسی‌های تیم الیوت موافقند. جیمز لاوورن (James Lovvorn)، پرنده‌شناسی از دانشگاه ایلینوی جنوبی اظهار می‌کند: «خیلی جذاب است که با چنین وضوحی ببینی که قابلیت پرواز، فدای قابلیت شنا می‌شود. چیزی که ما هم‌اینک به آن نیاز داریم، آزمایشی‌ست که مخصوصاً انرژی مصرفی برای حفظ دمای بدن پرنده را مدنظر بگیرد».
منبع: Nature
