چقدر طب سنتی را جدی بگیریم؟

طب سنتی، شاخه‌ای از طب مکمل است که اساس آن در گذشته بر پایه‌ی اختلاط چهارگانه بوده است؛ به این معنی که هر مشکلی در بدن را به برهم‌خوردن تعادل و تناسب مزاج‌ها یا همان خلط‌های چهارگانه شامل گرم، سرد، تر و خشک مرتبط می‌دانستند.

گفتنی است که این چهار مزاج بر اساس چهار عنصر طبیعی آتش، خاک، آب و باد بوده است.

اما برخلاف تصور امروزی، تشخیص همه‌ی بیماری‌ها بر اساس مزاج‌ها دیگر منسوخ شده؛ چرا که با ظهور نظریه‌ی میکروب در دهه‌ی ۱۸۵۰ میلادی، به‌مرور مزاج‌شناسی کنار رفت و عوامل جدید بیماری‌زا برای انواع امراض کشف شد.

اما در کمال تعجب، هنوز هم برخی از اطبا و حکیمان طب سنتی دلیل همه یا بیشتر بیماری‌ها را اختلاط‌های چهارگانه می‌دانند. برای مثال وجود میکروب و باکتری‌های گوارشی در معده و روده هستند که در واکنش با نوعی از غذا، دل‌درد را ایجاد می‌کنند نه سرد بودن طبع آن غذا؛ یا عدم ابتلا به سرماخوردگی در یک فرد ربطی به گرم‌مزاجی او ندارد؛ بلکه سیستم ایمنی بدن قوی‌تری به نسبت دیگران دارد.

با این وجود، همواره ادعاهایی عجیب بر پایه‌ی همین موارد منقضی‌شده مطرح می‌شود؛ برای نمونه، در زمان آغاز همه‌گیری کووید۱۹ برخی از اطبا طب سنتی یا طب اسلامی سفارش‌هایی به خوردن زنجبیل یا داروهایی ساختگی با عنوان «داروی امام کاظم» داشتند. اساس ادعای آن‌ها گرم بودن طبع موارد ذکر شده و موثر بودن آن در پیشگیری یا درمان یک بیمار ویروسی بود.

نمونه‌ی عجیب‌تر سفارش به استعمال مقعدی روغن بنفشه توسط آقای «تبریزیان» بود که خیلی زود دست‌مایه‌ی طنز شد. ادرار شتر یا گاو، زعفران، خواندن فلان دعا و … از نمونه‌های روش‌های ابداعی برای پیشگیری یا درمان کووید۱۹ بود.

اینها تنها نمونه‌هایی از جدیدترین ادعاهاست؛ در حالی که سال‌هاست تجویزهای غیرعلمی در طب سنتی فرصت طلایی درمان بیماران را می‌گیرد و در وخامت حال یا مرگ آن‌ها موثر است.

از طرفی تجویزهای موجود در طب سنتی، اغلب مراحل آزمایشی ندارند و تنها بر اساس تجربیات بیماران در گذشته شناسایی شده‌اند. بدیهی که خطا در این روش بسیار بالاست؛ چرا که اغلب شواهد و مستندات اطبا طب سنتی دارای سوگیری تاییدی است. از طرف دیگر مشخص نبودن عوارض مصرف داروها، نحوه‌ی کاشت و به‌دست آوردن گیاهان منشاء دارو، احتمال تداخل ترکیبات شیمایی درون داروها با دیگر داروها و عدم راستی‌آزمایی‌های تحقیقاتی و بالینی تنها چند نقص بزرگ در این طب مکمل است.

یکی دیگر از نمونه‌های عجیب و خیلی جدید اینگونه ادعاها، توسط آقای «خیراندیش» از معروف‌ترین اطبا طب سنتی در ایران بیان شد که طی یک سخنرانی، مدعی شده بودند که سردی دمای هوا و نداشتن پوشش سر برای مردان باعث ضعف هوش آن‌ها می‌شود.

وی تنها مردان را از این نوع پندها بهرهمند نکرد و در یک ادعای عجیب‌تر گفتند که پوشیدن شلوارهای کوتاه توسط دختران و زنان در هوای سرد باعث می‌شود هر روز گذراندن با این پوشش، یک ساعت از عمرشان را کم کند! پیدا کردن ربط و سنجش دقیق مقیاس‌های این موارد را به خود ایشان واگذار می‌کنیم؛ اما سوال اینجاست که میانگین عمر زنان غیرمسلمان در کشورهای دیگر و پوشش موردنظر ایشان هم شامل این ادعا می‌شود؟