آمنوره

آمنوره یعنی پریود نشدن در سنینی که دختران پریود می شوند.

بین ۲ تا ۵ درصد زنان دچار آمنوره می شوند و مهم است علل آن را بدانیم.

پریود نشدن در مواقع زیر طبیعی است مثلاً هنگام بارداری، شیر دادن و یا نزدیک شدن به یائسگی ولی در سایر موارد می تواند علامت یک مشکل سلامتی مانند استرس مزمن و یا آنورکسی و یا بدکاری غده تیروئید باشد.

 

انواع آمنوره

آمنوره اولیه: هنگامی که در ۱۶ سالگی هنوز پریود شروع نشده ولی علائم جنسی ثانویه کم و بیش دیده می شوند مانند بزرگ شدن سینه ها، رشد مو در محل آلت تناسلی و زیر بغل و تولید نسوج جدید (ادیپو) در باسن و ران ها به آن آمنوره اولیه می گویند.

آمنوره ثانویه: وقتی که خانمی که قبلاً پریود می شده و حالا به هر دلیلی دیگر مرتب پریود نمی شود مثلاً هر سه ماه یکبار و یا ۶ ماه پشت سر هم پریود نشده آمنوره ثانویه نامیده می شود.

 

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم

ـ در صورتی که آمنوره بر اثر قرص های ضدبارداری تولید شده یک مطالعه پزشکی لازم می شود. اگر بیمار شش ماه پس از قطع قرص یا استفاده از استریله هورمونی یا ۱۲ ماه پس از آخرین تزریق هنوز پریود نشده است.

ـ زنانی که فعالیت جنسی زیاد دارند و قرص های ضدبارداری هورمونی مصرف نمی کنند اگر پریود شدنشان بیشتر از ۸ روز عقب بیفتد باید تست بارداری انجام دهند حتی اگر مطمئن باشند که باردار نشده اند. باید توجه داشت که خونریزی بر اثر مصرف قرص های هورمونی مخصوصاً خونریزی تولید شده بر اثر قرص های ضد تولید جنینی دلیلی برای باردار نبودن نیست.

 

تشخیص

در اغلب موارد آزمایش های کلینیکی، بارداری و گاهی یک اکوگرافی اعضای جنسی برای تشخیص کافی است.

 

علل

آمنوره علل زیادی دارد که مهمترین آنها را شرح می دهیم:

بارداری: بیشتر از هر علت دیگری در آمنوره ثانویه دیده می شود.

تأخیر در بلوغ بدون خطر: بیشتر از هر علت دیگری در آمنوره اولیه دیده می شود. سن بلوغ در دخترها معمولاً بین ۱۱ تا ۱۳ سالگی است ولی بر اثر نژاد، فامیلی، محل زندگی از نظر جغرافیایی، تغذیه و وضع سلامتی بسیار متغیر است.

در کشورهای پیشرفته تأخیر در بلوغ در نزد دختران جوان که خیلی لاغرند یا ورزشکارند زیاد دیده می شود. به نظر می رسد زنانی که به اندازه کافی نسج چربی ندارند به اندازه کافی هورمون استروژن تولید نمی کنند. استروژن باعث تقویت جدار رحم و ضخیم شدن آن و تولید پریود می شود.

اگر علائم جنسی ثانویه بلوغ یعنی بزرگ شدن پستان ها و درآمدن موهای زیر بغل و شرمگاه از ۱۴ سالگی به بعد دیده نشوند باید مشکلات کروموزومی یعنی یک کروموزم x بجای دو یا یک بیماری که به آن سندروم Turner می گویند، یا یک مشکل هورمونی و مشکلی که باعث کامل نشدن دستگاه تولید مثل شده را مورد مطالعه قرار داد.

شیردادن: در اغلب اوقات زنانی که شیر می دهند پریود نمی شوند، ولی باید در نظر داشت که می توانند تولید اوول بکنند و دوباره باردار بشوند، شیر دادن ۹۹ درصد از تولید اوول جلوگیری می کند اگر:

* نوزاد فقط از شیر مادر استفاده کند.

* نوزاد کمتر از شش ماه داشته باشد.

ـ نزدیک شدن یائسگی: یائسگی علت طبیعی قطع پریود در نزد زنان ۴۵ تا ۵۵ ساله است. تولید استروژن به تدریج کم می شود و به همین دلیل فرد بطور مرتب پریود نمی شود و بعد به طور کامل قطع می شود. امکان این که تولید اوول تا دو سال پس از قطع پریود انجام شود هست.

ـ مصرف داروهای ضدبارداری هورمونی: پریودهایی که بین مصرف دو بسته قرص های ضدبارداری تولید می شوند پریودهایی که به دوره تولید اوول بستگی دارند نیستند، بلکه خونریزی بر اثر قطع قرص است. بعضی از قرص ها باعث کم شدن خونریزی می شوند و بعضی وقت ها پس از مصرف چند ماه یا چند سال دیگر خونریزی تولید نمی شود.

قرار دادن استریله های هورمونی در داخل رحم، تزریقی، قرص خوردن طولانی و استفاده از دیگر وسایل جلوگیری از بارداری می تواند باعث آمنوره بشود که خطرناک نیست.

ـ قطع یک سیستم ضدبارداری بعد از چندین ماه یا چند سال ممکن است باعث شود که مدتی طول بکشد مثلاً چند ماه تا مرحله طبیعی اوولاسیون و پریود شدن برقرار شود که به آن آمنوره بر اثر داروی ضدبارداری می گویند. در واقع سیستم های ضدبارداری وضع هورمونی بدن را مانند زمان بارداری نگه می دارند و باعث قطع پریود می شوند و مدت زمانی طول می کشد تا پریود شروع شود مانند پس از زایمان و مخصوصاً در نزد زنانی که دوره پریودشان طولانی است.

ـ ورزش های سنگین مانند ماراتن، وزنه برداری، بدن سازی، ژیمناستیک یا باله حرفه ای باعث آمنوره ورزشی می شود که گویا دلیل آن کمبود نسج چربی و استرسی است که بدن متحمل می شود و در نزد این زنان کمبود استروژن دیده می شود. همچنین زنانی که رژیم های سخت لاغری دارند به علت کمبود مواد پروتئینی بدن برای جبران کمبود انرژی جلوی پریود شدن را می گیرد. آمنوره ۴ تا ۲۰ برابر بیشتر در نزد زنان ورزشکار دیده می شود تا دیگر زنان.

ـ استرس یا یک ضربه روحی: آمنوره روانی نتیجه یک ضربه روحی است مانند مرگ یک عزیز، طلاق، از دست دادن شغل و یا انواع دیگر استرس های مهم مانند یک سفر یا تغییرات مهم در وضع زندگی این موارد می توانند به طور موقت بر روی کارکرد هیپوتالاموس اثر گذاشته و باعث قطع پریود شود تا مدتی که منشاء استرس از بین نرفته ادامه داشته باشد.

ـ از دست دادن شدید وزن و یا داشتن وضع غذائی پاتولوژیک، لاغری شدید باعث می شود که تولید استروژن کم بشود و باعث قطع پریود بشود. نزد بیشتر زنان که از آنورکسی و یا بولیمی رنج می برند پریود قطع می شود.

ـ ترشح بیش از حد پرولاکتین توسط هیپوفیز: پرولاکتین هورمونی است که باعث رشد غدد شیری و تولید شیر می شود. زیاد بودن ترشح این هورمون توسط هیپوفیز می تواند بر اثر یک غده کوچک که همیشه خوش خیم است و یا بعضی از داروها مخصوصاً آنتی دپرسورها تولید شود. اگر بر اثر داروها باشد درمان آن آسان است چند هفته پس از قطع داروها پریود برمی گردد.

ـ چاقی شدید و وزن زیاد هم باعث قطع پریود می شود.

ـ مصرف بعضی داروها مانند کورتیکوئیدها از راه دهان، آنتی دپرسورها، روان گردان ها و یا شیمی درمانی و مواد مخدر هم می تواند تولید آمنوره بکند.

ـ صدمات وارده به رحم: پس از جراحی برای درمان فیبروم های رحمی یا برداشتن آندمتر و بعضی وقت ها پس از سزارین ممکن است که مقدار پریود به اندازه زیادی کم شود و یا حتی آمنوره موقتی یا دائمی ایجاد شود.

 

علل زیر خیلی کمتر دیده می شوند

ـ غیرطبیعی بودن اعضای تولید مثل که ژنتیکی نیستند مانند سندروم حساس نبودن به آندروژن ها در نزد افراد XY که ژنتیک مردانه دارند و اعضای جنسی زنانه بر اثر هورمون مردانه. این افراد که دارای آلت زنانه هستند و بعد از بلوغ به علت آمنوره اولیه به پزشک مراجعه می کنند آزمایش های کلینیکی و اکوگرافی نشان می دهد که رحم ندارند و بیضه های آنها در داخل شکم قرار دارد.

ـ بیماری های مزمن و آندوکرینین: یک غده در لوله رحم و یا سندروم تخمدان های پلی کیستیک، هایپرتیروئیدی، هیپوتیروئیدی و غیره، بیماری های مزمن که همراه با از دست دادن وزن همراهند مانند سل، سرطانها، پلی آرتیریت روماتوئید و سایر بیماری های التهابی.

ـ درمان های دارویی مانند برداشتن رحم و یا تخمدان ها، شیمی درمانی(کیموتراپی) و رادیوتراپی سرطان ها.

ـ اختلال در آناتومی اعضای تناسلی: اگر پرده دارای سوراخ نباشد پریود در داخل محوطه زندانی شده و تولید آمنوره دردناک در نزد دختران تازه بالغ می کند.

سیمپتوم ها

ـ در نزد زنانی که هرگز پریود نشده اند.

ـ در نزد دخترانی که در ۱۴ سالگی پریود نشده اند و رشد کاراکترهای زنانه ثانویه را نداشته اند.

ـ در نزد دخترانی که در ۱۶ سالگی پریود نشده اند و در آنها رشد کاراکترهای زنانه دیده می شود.

ـ در نزد زنانی که قبلاً پریود می شدند.

ـ پریود شدن در سه دوره پشت سر هم و یا ۶ ماه پریود نشدن.

عواملی که در مقطعی از زندگی زنان ممکن است موجب آمنوره شود:

ـ از دست دادن مهم وزن

ـ استرس طولانی

ـ ورزش های شدید و طولانی

ـ تغذیه ناکامل

 

پیشگیری و راهنمائی های عمومی

ـ داشتن تغذیه متعادل و وزن طبیعی: باید مطمئن باشیم که غذاهایی که می خوریم به اندازه ای باشد که کالری روزانه لازم را برای یک وزن طبیعی به ما بدهد. چاقی کمک می کند که زنان به آمنوره دچار شوند. هدف اینست که زنان مقدار طبیعی چربی در بدن داشته باشند که استروژن در آنها ذخیره شود.

ـ یاد بگیریم که استرس ها را کنترل کنیم و با آنها کنار بیائیم.

مشکلات زندگی، فشارهای احساسی، میل به موفق شدن احتیاج به فعالیت زیاد و آماده شدن دارد که باعث استرس شدید برای بخشی از زنان می شود که در زندگی خصوصی، شغلی و ورزشی با آن روبرو هستند. اگر استرس ها طولانی بشوند بدن نمی تواند استراحت کند و نیروی اولیه را به دست بیاورد و این باعث بدکاری فیزیولوژیک و هورمونال می شود، همین طور استرس طولانی باعث آمنوره و عدم تولید اوولاسیون یا تخمک گذاری می شود.

ـ برای ورزشکاران: ورزشکاران حرفه ای باید همراه یک گروه مولتی دیسیپلینر باشند. شدت و زمان حرکات ورزشی باید با شرایط بدنی و سن ورزشکار و قدرت تحمل بدنی او مطابقت کند و همین طور میزان و مواد غذایی مورد استفاده او باید حساب شده باشد. بنا به گفته دانشمندی که در این باره تحقیقات زیادی انجام داده سه مشکل سلامتی که در این زنان دیده می شوند استئوپروز، آمنوره و مشکلات تغذیه ای است که می شود صددرصد از آنها جلوگیری کرد اگر ورزشکار از راهنمائی های یک گروه درمانگر مانند مربی، متخصص تغذیه، روان شناس ورزشی و غیره استفاده کند، مخصوصاً اگر در موقع رشد بدنی ورزش می کند.

 

درمان های دارویی آمنوره

در اکثر مواقع هیچ درمان دارویی لازم نیست و قبل از نوشتن نسخه، پزشک باید علت آمنوره را دریابد و اگر یک بیماری علت آمنوره است آن را درمان کند و در صورت لزوم از کمک های درمانی یک روان شناس استفاده کند.

اگر از راهنمایی هایی که برای پیشگیری گفته شد استفاده شود پریود بسیاری از زنان به طور طبیعی برمی گردد.

باید در نظر داشت که در بیشتر موارد علل آمنوره بی خطر و درمان پذیر هستند ولی مهم است که هر چه زودتر این علل تشخیص داده شوند که از تولید عوارض در تخمک گذاری و سلامتی استخوان ها جلوگیری بشود.

 

داروها

در نزد زنان جوانی که دچار بدکاری تخمدان ها هستند، درمان های هورمونی برای پیشرفت کاراکترهای جنسی و امکان باردار شدن و پیشگیری از استئوپروز در درازمدت پیشنهاد می شود.

برای زنان قبل از سن یائسگی که تخمدان ها و رحم شان توسط عمل جراحی برداشته شده، یک هورمونوتراپی جایگزین که شامل استروژن و پروژستاتیف هاست برای پیشگیری از استئوپروز و سایر عوارضی که بر اثر کمبود هورمون ها در خون تولید می شود، به کار می رود. این هورمونوتراپی را می توان در حدود ۵۵ سالگی قطع کرد. باید توجه داشت که در این درمان برای زنانی که رحم و یا تخمدان هایشان را بر اثر بیماری سرطان و زنانی که تخمدان هایشان را با شیمی درمانی یا رادیوتراپی برای درمان سرطان پستان تخریب کرده اند، نباید به کار برد به غیر از این موارد هیچ درمان هورمونی برای تحریک بازگشت پریود موثر واقع نمی شود.

همین طور باید دانست که درمان های هورمونی توسط پروژستاتیف صنعتی برای درمان پریودهای غیر متناوب در دومین مرحله پریود زنانی که پریود نامرتب دارند و می خواهند پریودشان مرتب باشد از نظر علمی قابل قبول نیست و حتی می تواند به بدتر شدن وضع هم کمک کند.

 

درمان های غیر هورمونی

هنگامی که آمنوره بر اثر ترشح زیاد پرولاکتین به علت وجود یک غده خوش خیم در هیپوفیز است، Bromocriptine داروئی است بسیار موثر که باعث کم شدن این هورمون شده و اجازه می دهد که پریود به حالت عادی برگردد. این همان دارویی است که برای زنانی که پس از زایمان نمی خواهند به نوزاد شیر بدهند، تجویز می شود.

 

روان درمانی

اگر آمنوره همراه با ناهنجاری های روانی باشد ممکن است که پزشک پیشنهاد روان درمانی بدهد که همراه با درمان های هورمونی با توجه به سن بیمار، مدتی که آمنوره طول کشیده و آثار ناخواسته کمبود هورمون اگر وجود داشته انجام گیرد. آنورکسی معمولاً باعث آمنوره نوجوانان و زن های جوان است که باید توسط یک گروه متخصص که شامل، روانکاو، متخصص تغذیه، روانشناس و غیره درمان شود. در صورتی که ضربه های روانی شدید مانند تجاوز، مرگ یک عزیز، تصادف و غیره و یا مشکلات شخصی مانند جدایی، مشکلات مالی و غیره باعث یک آمنوره چند ماهه و حتی چند ساله شود، مخصوصاً در نزد خانمی که دارای تعادل روانی صدمه پذیر بوده، بهترین درمان روان درمانی است.

 

جراحی

اگر آمنوره بر اثر Malformalion دستگاه تولید مثل باشد یک عمل جراحی می تواند انجام شود. مثلاً در مواقعی که پرده بکارت سوراخ نداشته باشد. عمل جراحی بیشتر برای راحتی بیمار برای بهتر کار کردن اعضای جنسی پیشرفت نکرده به کار می رود ولی باعث بازگشت پریود نمی شود.

 

طب مکمل

توجه: قبل از درمان با طب مکمل باید مطمئن بود که مصرف کننده باردار نباشد. در هر صورت باید با پزشک مشورت کرد که علت آمنوره مشخص شود. درمان های زیادی که برای تحریک کردن بازگشت پریود به کار می رود در صورت بارداری خطرناک است. همین طور خوددرمانی گیاهانی که به طور سنتی توسط زنان برای تنظیم پریود برای چندین هفته درمان به کار می روند از نظر علمی خیلی کم مورد مطالعه قرار گرفته اند.

ـ زعفران یمنی Gattiler : کمیسیون E مصرف میوه های این گیاه را برای منظم کردن سیکل ماهانه قبول دارد. به علاوه کمیسیون E و مطالعات این ویترو (درون لوله) روی حیوانات نشان داده که مواد موجود در این گیاه باعث کم شدن پرولاکتین هیپوفیز می شود. می دانیم که ترشح زیاد پرولاکتین باعث آمنوره می شود. یک مطالعه کلینیکی اولیه بر روی ۲۰ زنی که از آمنوره رنج می بردند به مدت ۶ ماه روزانه چهل قطره از شربتی که از این گیاه تهیه شده بودند پس از پایان مطالعه ۱۰ نفر از ۱۵ نفری که مطالعه را تا آخر ادامه دادند دوباره پریود شده بودند. کنتراندیکاسیون ـ هنگام بارداری نباید مصرف شود.

اگر از قرص های ضدبارداری استفاده می کنید نباید مصرف شود. اگر واقعاً می خواهید از گیاهان دارویی استفاده کنید با متخصص واقعی مشورت کنید.

آنژلیک چینی: در چین و حوالی آن به عنوان داروی اصلی برای بهتر کار کردن دستگاه تولید مثل زنان به کار می رود، همین طور برای درمان آمنوره، دیس منوره (پریود دردناک)، منوراژی (خونریزی زیاد و طولانی) و سیمپتوم های یائسگی.

عوارض جانبی یا کنتراندیکاسیون ـ آنژلیک چینی نباید در سه ماهه اول بارداری و هم چنین هنگام شیردادن مصرف شود.

ـ بابونه بزرگ (Grande Camomile) برگ های این نوع بابونه به طور سنتی برای درمان آمنوره مصرف می شود که از نظر علمی ثابت نشده است.

کنتراندیکاسیون ـ نباید هنگام بارداری مصرف شود.

فارماکوبه چینی ـ داروسازی چینی

به طور سنتی معجون Gui pi wan برای درمان بی خوابی و خواب دیدن هایی که باعث ناراحتی در هنگام قاعدگی می شود و قاعدگی های شدید و طولانی به کار می رود.