عوارض ناشی از گزش کنه ها در انسان و حیوان

●مقدمه انبه Mangifera indical یکی از میوه های مهم مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا است و به دلیل کیفیت بسیار عالی میوه به سلطان میوه) (King of fruits مشهور است. در ایران کشت و کار این درخت از قدیم الیام (حدود ۳۰۰سال)در استان های هرمزگان و سیستان وبلوچستان متداول بوده است.سطح زیر کشت انبه در استان هرمزگان حدود ۱۵۰۰ هکتار است. شهرستانهای رودان-میناب وبندر عباس از نقاط عمده کشت این محصول به شمار میروند. مسئله ریزش گل ومیوه در باغهای انبه و همراه شدن این مسئله با افزایش خسارت آفاتی نظیر زنجرک انبه- پشه گل آذین- پشه گالزا-سن قهوهای تریپس انبه وبیماریهای سفیدک پودری وانتراکنوز انبه یکی از مهمترین مشکلات انبه کاران جنوب کشور به ویژه در دهه اخیر بوده است.(پژمان.حسین۱۳۷۵) پشه های گالزا(Cecidiomyiidae) گروه مهمی از آفات زیان آور انبه میباشند و تا اکنون ۱۲ گونه از حشرات این خانواده بر روی درخت های انبه جمع آوری وگزارش شده اند.چهار گونهErosomyia indica,Dasineura mangifera Felt,D.amaranjarae Grover ,Procystiphora indica Grover از گونه های زیان آور به گل آذین انبه می باشند. شکل وچرخه شناسی و چرخه زندگی این گونه ها در کشور هند مورد مطالعه گرفته است. در نقاط انبه کاری جنوب ایران تاکنون دو گونه پشه از خانواده پشه های گالزا شناسایی شده اند. اولین گونه Procontarinia matteiana Kiffer و معروف به پشه گالزای برگ انبه می باشد. بیولوژی شناسایی دشمنان طبیعی وبررسی تغییرات فصلی جمعیت این حشره دراستان هرمزگان مورد مطالعه قرار گرفته است.گونه دوم Erosomia mangifera(=indica) معروف به پشه گل آذین انبه می باشد.این حشره بعد از زنجرک انبه خطرناکترین آفت در فصل گل دهی درختان انبه شناخته شده است. خسارت این حشره در دهه اخیر در باغ های انبه هرمزگان بسیار چشمگیربوده است وبه دلیل خسارت مستقیم آن به گل آذین که سبب ریزش گلها وعدم تشکیل میوه می شود. و همچنین نقش مهمی که درافزایش خسارت عوامل بیماری زا به ویژه قارچ مولد آنتراکنوز انبه(Colletetriohum sp) دارد به مراتب اهمیت بیشتری نسبت به پشه گالزا ی انبه دارد.حشره های کامل هر دو گونه مذکور از نظر شکل ظاهری شباهت زیادی بهم دارند و تشخیص آنها بدون انجام بررسی های آزمایشگاهی بسیار مشکل است.اما تشخیص وجود هر یک ازاین دو آفت در باغهای انبه از روی علائم خسارت بسیار ساده است. پشه گل آذین آفت جدیدی در فون آفات انبه کشور است وخسارت آن در چند سال اخیر از نظر اقتصادی مهم بوده است. ●شکل شناسی حشره کامل پشه کوچکی به طول حداکثر ۵/۱میلیمتراست.رنگ عمومی بدن زرد لیمویی بالها شفاف و پوشیده از موهای گنبدی شکل ودارای یال در حواشی می باشد پاها بلند و باریک حشره نر بزرگتر از حشره ماده شاخک چهارده بندی که به جز بند اسکاپ(بند قاعده ای)وپدیسل(دومین بند شاخک)سایر بندها دو گرهی هستند. لاروبه رنگ زرد متمایل به نارنجی از انواع ورمی فرم( بدون پا)و در حداکثر رشد خود دو میلیمتر طول دارد.تخم بسیار کوچک و غیر قابل رویت با چشم غیر مسلح می باشد. ●میزبان ومناطق انتشار: وجود تمام گونه های جنسErosomyia که تا کنون در روی درختان انبه گزارش شده بر روی میزبان دیگری مشاهده نشده است.مناطق انتشار این حشره در استان هرمزگان عبارت است از کلیه مناطق انبه کاری شهرستانهای رودان میناب وبندر عباس می باشد.میانگین درصد آلودگی گل آذین های جمع آوری شده از باغهای انبه میناب و رودان به ترتیب۵/۵۹ و۵/۶۷ درصد تعیین شده است. ●نحوه خسارت: زمان شروع فعالیت وخسارت حشره درهرمنطقه بستگی به زمان گلدهی درخت های انبه دارد.شروع گلدهی درختان انبه در منطقه میناب دی ماه است ومنطقه سیاهو از توابع بندرعباس بهمن ماه میباشد. آفت در مرحله لاروی به گل آذین درختان انبه خسارت می زند. لارو با تغذیه از اندام های زایشی جوانه های گل و همچنین تغذیه از بافت درونی محورهای اصلی و نمو عوامل بیماری زا به ویژه قارچمولد آنتراکنوز انبه (Colletotrichum sp) در محل سوراخ های ورودی و خروجی لارو روی محورهای گل آذین سبب تشدید خسارت می شود. ●چرخه زندگی: حشرات کامل هنوز با ظهورگل آذین بر روی درختهای انبه در طبیعت ظاهر وشروع به تغذیه جفتگیری و تخم ریزی روی محور های اصلی وفرعی وجوانه های گل می کنند. دوره جنین تخم یک الی دو روز به طول می انجامد وسپس لارو جوان جهت تغذیه وارد جوانه های گل و محورهای اصلی وفرعی گل آذین می شود. دوره لاروی حشره به طور متوسط ۱۰ روز است.لارو پس از اتمام دوره لاروی گل آذین را ترک نموده و در عمق چند میلیمتری(حداکثر ۵ میلیمتر)خاک به شفیره تبدیل می شود. طول دوره شفیرگی حشره در شرایط طبیعی ۸-۶ روز می باشد. ظهور تدریجی گل آذین بر روی درختان انبه و وجود ارقام مختلف انبه با تاریخ گلدهی متفاوت باعث طولانی شدن دوره رشد ونمای آفت می شود.این حشره فقط در زمان گلدهی درختان انبه فعال است و در این فصل قادر به تولید۴-۳ نسل می باشد.در سایر فصول سال حشره به صورت شفیره درون خاک به زندگی خود ادامه میدهد. ●مبارزه: به منظور کنترل موفقیت آموزاین حشره راهکارهای زیر که بر اساس نتایج بسیار رضایت بخش اجرای طرح مدیریت کنترل تلفیقی آفات و بیماری های انبه حاصل شده است پیشنهاد می شود: ۱) رعایت بهداشت در باغات انبه شامل جمع آوری خار و خا شاک و مبارزه اصولی با علف هرز. ۲) شعله افکنی پای درخت های انبه به منظور از بین بردن شفیره های موجود درسطح خاک قبل از آغاز گلدهی درختان انبه . ۳) شخم پای درختان انبه به منظور کاهش جمعیت شفیره های زمستان گذران . ۴) استفاده از سموم مجاز قابل کاربرد در خاک همزمان با عملیات شخم پای درختان . ۵) سمپاشی با حشره کش دیمتوات به غلظت یک درهزار بعد از ظهور گل آذین و قبل از باز شدن گل ها. منبع : سازمان پارک ها و فضای سبز تهران

عفونت Infection با انتقال انواع عوامل بیماریزا باعث بیماریهای عفونی مختلفی مانند تب راجعه کنه ای ( بومی مناطق آذربایجان ،شاهرود و میانه) و تعداد زیادی از بیماریهای ویروسی نظیر CCHF ، بورلیایی و بیماریهای مانند تب Q و تولارمی و…می شوند.

  • کنه ها درخونخواری بسیار مصرند.زیرا تا خونخواری نکنند قادر به زاد و ولد نیستند
  • نر و ماده هر دو خونخوارند
  • برخی کنه ها بدون اینکه تغذیه کنند مدت زیادی می توانند زنده بمانند
  • تغذیه آهسته دارند و همین امر سبب می شود استعداد آنها در انتقال بیماری زیاد شود.
  • دارای دشمنان طبیعی خاصی نیستند
  • دارای میزبانهای متعددند.
  • عمر طولانی دارند کنه های سخت یکسال عمر می کنند( بعضی کنه ها تا سه نسل در سال دارند اما کنه های نرم عمرشان بیشتر از کنه های سخت بوده ،بطور طبیعی ۵ الی ۷ سال اما در شرایط خاص تا ۲۰سال هم زنده می مانند
  • دارای قدرت تخمگذاری زیادی هستند ودر طول عمر خود تا ۲۰۰۰۰ تخم می گذارند.
  • خاصیت انتقال از تخم دارند .Transovarial trasmission

عوارض ناشی از گزش کنه ها در انسان و حیوان

  • درماتوزیس:تورم، خونریزی در محل زخم ومتعاقب آن محل مناسب برای بیماری میاز و عفونتهای ثانویه می گردد
  • مسمومیت : به دلیل چسبیدن به نسج ، ترشح بزاق باعث مسمومیت موضعی همراه با تورم، خارش و قرمزی می شوند.
  • خونخواری : موجب کم خونی و مرگ می شود.
  • فلج کنه ای (موضعی )Tick Parallasis در کنه های سخت
  • انسداد مجرای گوش Otoacariasis به دلیل اجتماع کنه ها درگوش ایجاد می شود.
  • عفونت Infection با انتقال انواع عوامل بیماریزا باعث بیماریهای عفونی مختلفی مانند تب راجعه کنه ای ( بومی مناطق آذربایجان ،شاهرود و میانه) و تعداد زیادی از بیماریهای ویروسی نظیر CCHF ، بورلیایی و بیماریهای مانند تب Q و تولارمی و…می شوند.

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *