دانستنی های مهم در مورد باقلا

متخصص طب سنتی با اشاره به اینکه دانه باقلا در تقویت اعصاب مفید است و اثر نرم کننده و از بین برنده التهاب بدن را دارد، گفت:

با وجود تمامی فوائد غذایی و درمانی باقلا، همه ساله با آغاز فصل بهار و عرضه باقلا در بازار برخی افراد دچار بیماری بنام فاویسم یا حساسیت به باقلا می شوند که گاهی عوارض و عواقب خطرناک و وخیمی را بدنبال دارد تا حدی که برخی به دلیل بی اطلاعی و تاخیر در مراجعه به بیمارستان جان خود را ‌از دست داده‌اند.

 باقلا از نظر طبیعت سرد محسوب می شود ولی گل باقلا گرم است، دم کرده آن نیز برای دفع سنگ کلیه و قولنج‌های کلیوی به کار می‌رود.

 گل باقلا ضدتشنج بوده و برای ورم مثانه مفید است، همچنین مخلوطی از باقلای پودر شده با روغن بادام و کمی قند برای سرفه و خراش‌های گلومفید است.

 خوردن باقلا دربرخی افراد نوعی مسمومیت ایجاد می‌کند که به آن فاویسم می‌گویند، در بعضی از موارد عوارض خیلی شدید و مهلکی ایجاد کرده و خوردن باقلای تازه و خام را با ترس همراه می‌کند.

 فاویسم بیماری فصلی‌،‌ارثی و تغذیه‌ای است که به شکل کم خونی لیتیک با واکنش‌های همولیز شدید و گاهی کشنده در اثر خوردن باقلای سبز خام و گاهی فریز شده و استنشاق گرده گل باقلا هنگام عبور از مزارع باقلا یا دست زدن به پوست باقلا و گاهی هم در اثر مصرف برخی داروها و مواد شیمیایی اکسیدکننده در افراد حساس اتفاق می‌افتد‌.

 این بیماری می‌تواند با بوئیدن گل و گرده‌های باقلا نیز به وجود آید و بیشتر در افرادی که فاقد آنزیم گلوکز‌۶ فسفات دهیدروژناز هستند، ایجاد می‌شود. نه تنها باقلا بلکه برخی از داروها همانند مصرف آسپیرین با دوز بالا‌، داروهای ضدمالا‌ریا، مصرف برخی آنتی بیوتیک‌ها، نفتالین، حنا و عوامل عفونی می‌توانند گلبول‌های قرمز را تخریب کنند.

 این بیماری در افرادی که بطور مادرزادی کمبود آنزیم گلوکز فسفات –هیدروژناز (G۶PD) در گلبولهای قرمز خود دارند و به علت کاهش میزان گلوتاتیون موجب آگلوتیتاسیون و همولیز شدید و ناگهانی گلبول‌های قرمز خون می‌شود و باعث بروز وآشکارشدن بیماری می‌شود‌.

 وقوع بیماری فصلی است و بالاترین میزان بروز بیماری در نوزادان و کودکان است،  به طور کلی زمینه ارثی و خانوادگی در کمبود آنزیم G۶PD نقش دارد. همچنین ممکن است سایر عوامل ژنتیکی افزون بر کمبود آنزیم در بروز بیماری دخالت داشته باشد .

 تا کنون مواد سمی در باقلا شناسایی نشده اما نقش مواد آلبومینوئیدی کونویسین، ویسین VISIN ،نو ویسین NO VISIN و ایزو رامیل Isoramile (‌از مشتقات پیریدامین‌ها) و آلکالوئیدهای اکسیدان در بیماری فاویسم اثبات شده است‌.

 کمبود آنزیم G۶PD در پسران توسط مادر انتقال می‌یابد اما در دختران هم پدر و هم مادر باید دارای این کمبود باشند.

 تظاهرات بالینی اصلی فاویسم حاد به صورت کم خونی‌، یرقان یا زردی و کاهش ترشح و دفع ادرار است، کم خونی در اثر لیز شدن گلبول‌های قرمز پس از مصرف یا تماس با باقلا ایجاد میشود‌. با لیز شدن گلبول قرمز مقداری از محتویات آن در ادرار ظاهر می‌شود و رنگ ادرار تیره و شبیه به رنگ چای پر رنگ می‌شود‌.

 نشانه‌های بالینی ۱ تا ۳ روز و بطور متوسط ۱۲ تا ۴۸ ساعت بعد از خوردن و در صورت استنشاق گرده گل باقلا یک تا هشت ساعت بعد به شکل خستگی و کوفتگی و درد عضلانی همراه با اختلالات معدی –روده ای (اسهال و استفراغ)، احساس درد در ناحیه بالای شکم ، ورم کبد و طحال و درد کمر، تب با نبض سریع‌، لرز‌، تنفس تند، سرگیجه، کم خونی، زردی و رنگ پریدگی، اختلالات روحی و هذیان ناراحتی قلبی و حتی مرگ در نوزادان و کودکان نشان می‌دهد‌.

 گاهی میزان همو گلوبین به ۴-۳ گرم در ۱۰۰ cc کاهش می‌یابد، افزایش بیلی روبین سرم و همچنین افزایش نیتروژن غیر پروتئینی npn و گاهی وجود همو گلوبین در ادرار دیده می‌شود‌.

 پیشگیری از ابتلا به فاویسم در مواردی که بیماری در شخص همچنان ناشناخته است، آسان نیست،  در صورت ابتلای قبلی به بیماری می‌توان با دور بودن از عوامل غذایی، شیمیایی و دارویی حساسیت‌زا از بروز بیماری جلوگیری کرد، اما در صورت پنهان‌بودن بیماری به‌خصوص در کودکان، پیشگیری بسیار مشکل خواهد بود‌.

 خانواده‌ها باید توجه کنند اگر ریشه ارثی بیماری فاویسم را در خود دارند، از خوراندن باقلا به فرزندشان در خردسالی جلوگیری کنند. فاویسمی‌ها حتی به مزارع باقلا نیز نباید نزدیک شوند.

 در طب سنتی برای درمان گیاهی فاویسم از داروی ترکیبی صفرابر و سنای مکی استفاده می‌کنند که روش استفاده مخصوصی دارد و باید زیر نظر پزشک متخصص و با تجربه طب سنتی مصرف شود‌.

 داروی دیگر برای درمان گیاهی فاویسم به این طریق آماده می‌شود که یک عدد سیب رنده شده را داخل ترکیب عرق بیدمشک و گلاب ریخته و بخورید‌.

 افراد مبتلا به کم خونی باید به صورت منظم غذاهای خون ساز میل نکنند، مصرف هفته‌ای دو تا سه بار گوشت قرمز و جگر به خصوص جگر شتر برای رفع کم خونی توصیه می‌شود.

 مواد غذایی که بیماران فاویسمی نباید استفاده کنند، :

خانواده نخودیان (لگومینوزه) مانند باقلا، انواع لوبیا، سویا، انواع نخود، عدس، گیاه خرنوب، کهور‌، سولفیت‌ها و غذاهای شامل آنها از مواد غذایی است که نباید این گونه بیماران استفاده کنند.

 همچنین ‌مواد غذایی و فراورده‌های بهداشتی البته عصاره نعناعی طبیعی مشکلی ایجاد نمی‌کند، رنگ‌های خوراکی مصنوعی، حنا، نوشابه‌های الکلی و مصرف اسید اسکوربیک که در برخی ویتامین‌ها استفاده می‌شود، به میزان زیاد مشکل‌ساز خواهد بود .

باقلا با نام علمی faba volgaris گیاهی علفی با ساقه شیار دار، گل‌های درشت و سفید یا گلی رنگ‌، برگ های دارای ۲ تا ۶ برگچه درشت و بدون پیچک و میوه ای نیام دار و پوشیده از کرک و متورم و ضخیم حاوی ۴ تا ۶ دانه باقلا است‌.

باقلا یکی از حبوبات پرمصرف است که در بیشتر نواحی ایران به ویژه شمال ایران کاشت می‌شود. دانه باقلا مقوی و ارزش غذایی بالایی دارد‌. این گیاه را میتوان از غنی ترین پروتئین گیاهی دانست‌.