نقرس و راههای درمان آن را بشناسیم!
نقرس
در این مقاله میخوانید:
نقرس چیست؟
نقرس نوعی آرتروز یا التهاب مفصلی است که در مفاصل کوچک بدن و معمولا در انگشت شست پا ایجاد میشود. علاوه بر انگشت شست پا، این بیماری میتواند مچ پا، زانو و مچ دست را نیز درگیر کند. مفصل آسیب دیده متورم، حساس به لمس و قرمز میشوند و فرد برای حرکت دادن مفصل با مشکل روبرو است.
درد در حملات نقرس به شکل ناگهانی بروز میکند و طی ۴ تا ۱۲ ساعت به اوج خود میرسد. حملات اولیهی نقرس معمولا ظرف چند روز برطرف میشوند، اما حملات نقرس در آینده بیشتر طول میکشند و مفاصل بیشتری را تحت تأثیر قرار میدهند.
نقرس نوعی آرتروز یا التهاب مفصلی است که در مفاصل کوچک بدن و معمولا در انگشت شست پا ایجاد میشود.
چرا به نقرس دچار میشویم؟
نقرس، زمانی به عنوان بیماری افراد ثروتمند شناخته میشد زیرا فقط در کسانی که به مقدار زیادی به مواد غذایی و الکل دسترسی داشتند دیده میشد. اما تحقیقات نشان میدهند که این بیماری ارتباط چندانی با ثروت ندارد.
اسید اوریک یک مادهی زائد است که هنگام تجزیهی پورین (مادهی موجود در پروتئین و سایر مواد غذایی) ایجاد میشود. در شرایط طبیعی، اسید اوریک در خون حل میشود و سپس از طریق کلیهها و ادرار، از بدن دفع میشود. در افراد مبتلا به نقرس این چرخه مختل میشود و سطح اسید اوریک در خون بالا میرود. در واقع نقرس زمانی بروز میکند که سطح بالای اسید اوریک در مفصل، باعث تشکیل کریستال شود. سیستم ایمنی بدن ما با کریستالهای اسید اوریکی در مفصل مبارزه میکند که این موضوع باعث تورم، قرمزی و درد شدید در مفصل میشود.
چه عوامل خطری در ابتلا به نقرس نقش دارند؟
نقرس به احتمال زیاد در موارد زیر بروز می کند:
جنسیت
خطر ابتلا به نقرس در مردان ۷ تا ۹ برابر بیشتر از زنان است. خطر ابتلا به این بیماری، بعد از یائسگی در زنان افزایش مییابد.
رژیم غذایی
افرادی که از مواد غذایی استفاده میکنند که سرشار از پورین هستند، بیشتر در معرض ابتلا به نقرس قرار دارند. از منابع غذایی حاوی پورین میتوان به این موارد اشاره کرد:
- گوشت قرمز، کلیه، جگر، مغز
- غذاهای دریایی (به عنوان مثال شاه ماهی، صدف، میگو، خرچنگ دریایی، قزل آلا، ماهی تن و ساردین)
- غذاهای فرآوری شده (به عنوان مثال چیپس و غذاهای منجمد)
- کربوهیدراتها (مانند نان سفید، برنج سفید، کیک و کلوچه)
- نوشیدنیهای سرشار از فروکتوز یا ساکارز (مانند آب میوه و نوشابههای شیرین)
مصرف الکل
نقرس در افرادی که بیش از حد الکل مصرف میکنند، به خصوص آبجو و نوشیدنیهای الکلی، بیشتر بروز پیدا میکند.
ابتلا به بیماریها
ابتلا به بیماریهای پزشکی خاصی مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا، بیماری قلبی، کم کاری تیروئید، بیماریهای کلیوی، سرطان و پسوریازیس، احتمال بروز نقرس را افزایش میدهند.
مصرف برخی داروها
برخی از داروها و مکملها میتوانند باعث تجمع اسید اوریک در خون شوند. مصرف برخی از داروها مانند آسپرین، ادرار آورها، ویتامین B3 (نیاسین)، داروهای سرکوب کنندهی سیستم ایمنی، داروهای شیمی درمانی یا برخی درمانها مانند پرتودرمانی، احتمال بروز حملات نقرس را افزایش میدهند. اگر شما نیاز به مصرف هر یک از این داروها دارید و به هیپراوریسمی مبتلا هستید، پزشک میتواند گزینهی مناسب را برای شما تجویز کند.
نژاد
احتمال بروز نقرس در نژادهای خاصی (مانند آفریقایی آمریکایی، چینیها، ساکنین جزایر اقیانوس آرام) بالاتر است.
آیا نقرس ارثی است؟
نقرس تا حدی به دلیل وراثت رخ میدهد. محققان ژنهای زیادی پیدا کردهاند که افراد را مستعد ابتلا به این بیماری میکند. ژنهای مرتبط با نقرس، اسید اوریک را در خون نگه داشته و مانع دفع کلیوی آن میشوند. به دلیل عوامل ژنتیکی، افرادی که پدر یا مادر، خواهر و برادر یا بستگان نزدیک دیگری دارند که به نقرس مبتلا هستند، احتمالا خودشان نیز به این بیماری مبتلا میشوند. اگرچه ژنها فقط زمینهی بیماری را فراهم میکنند اما عوامل محیطی مانند رژیم غذایی نیز در بروز بیماری نقش دارند.
بیماری نقرس چند مرحله دارد؟
نقرس از ۴ مرحله تشکیل شده است:
هیپراوریسمی بدون علامت
به وضعیتی که میزان زیادی اسید اوریک در خون وجود دارد، هیپراوریسمی گفته میشود. در این مرحله، فرد دچار هیپراوریسمی است اما هیچ علامت قابل مشاهدهای ندارد.
نقرس حاد
اسید اوریک یا کریستالهای آن، به تدریج در مفصل جمع میشوند. این تجمع میتواند منجر به التهاب و درد شدید شود که باعث میشود مفصل گرم، قرمز و حساس به لمس شود. به این اتفاق، حملهی نقرس گفته میشود. حملات معمولا در شب اتفاق میافتند و ۳ تا ۱۰ روز طول میکشند.
نقرس در فاصلهی بین حملات
این مرحله به معنای مرحلهی بدون علامت بین حملات نقرس است. این مرحله میتواند برای چند روز، چند ماه یا چند سال ادامه داشته باشد.
نقرس پوستی مزمن
این حالت، مرحلهای است که توفی در مفاصل و بافتهای اطراف آنها ایجاد میشود. علائم پوستی مزمن معمولا در صورت عدم درمان بیماری برای مدت طولانی (حدود ۱۰ سال یا بیشتر) اتفاق میافتند. توفی همچنین ممکن است در گوش نیز ایجاد شود.
نقرس چه عوارضی ایجاد میکند؟
مبتلایان به نقرس میتوانند دچار عوارض زیر شوند:
نقرس راجعه
بعضی از افراد ممکن است دیگر هرگز علائم و نشانههای نقرس را تجربه نکنند. اما برخی دیگر ممکن است هر سال چندین بار این حملات را تجربه کنند.
توفی
نقرس پیشرفته یا درمان نشده ممکن است باعث رسوب بلورهای اورات در زیر پوست در گرههایی به نام توفی شود. توفی میتواند در مناطق مختلفی مانند انگشتان دست، انگشتان پا، آرنج یا تاندون آشیل در پشت مچ پا ایجاد شود. توفیها معمولا دردناک نیست، اما در حملات نقرس ممکن است متورم و حساس شوند. در صورت عدم درمان نقرس، توفی میتواند بافت مفصل را تجزیه کرده و استفاده از آن مفاصل را سخت و دردناک کند. علاوه بر این، توفی میتواند پوست را کشیده و به طرز ناخوشایندی سفت کند و گاهی اوقات باعث ایجاد زخمهای دردناک شود. در صورت ایجاد زخم، توفی میتواند باز شود و مادهای نرم و سفید که از جنس اسید اوریک است، آزاد کند.
توفیهای کوچک که هیچ دردی ندارند و حرکت را محدود نمیکند، نیازی به برداشتن ندارند و ممکن است فقط لازم باشد داروهای خاصی مصرف کنید یا رژیم غذایی خود را تغییر دهید تا کوچک شوند. اما توفیهای بزرگ باید با جراحی برداشته شوند تا از آسیب دیدن مفصل یا از بین رفتن دامنهی حرکتی مفصل جلوگیری شود.
سنگ کلیه
بلورهای اسید اوریک ممکن است در مجاری ادراری افراد مبتلا به نقرس جمع شده و باعث سنگ کلیهی اسید اوریکی شوند. داروها میتوانند به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک کنند.
نقرس چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر درد ناگهانی و شدیدی در مفصل دارید، به پزشک مراجعه کنید. در صورت داشتن تب، گرم شدن و ملتهب شدن مفصل که نشانههای عفونت هستند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. آزمایشاتی که به تشخیص نقرس کمک میکنند ممکن است شامل موارد زیر باشند:
آزمایش و بررسی مایع مفصلی
پزشک شما ممکن است از سوزن برای برداشت مایعات از مفصل آسیب دیده استفاده کند. هنگام بررسی مایع مفصلی در زیر میکروسکوپ، بلورهای اورات (اسید اوریکی) قابل مشاهده هستند.
آزمایش خون
آزمایش خون، برای اندازه گیری میزان اسید اوریک و کراتینین در خون استفاده میشود. نتایج آزمایش خون میتواند گمراه کننده باشد. برخی از افراد سطح اسید اوریک بالایی دارند، اما هرگز حملات نقرس را تجربه نمیکنند. بعضی از افراد نیز علائم و نشانههای این بیماری را دارند، اما سطح اسید اوریک خون آنها طبیعی است.
تصویربرداری با اشعهی ایکس
عکس اشعهی ایکس از مفصل میتواند برای رد سایر دلایل التهاب مفصل مفید باشد.
سونوگرافی
سونوگرافی اسکلتی عضلانی، میتواند بلورهای اورات را در مفصل یا در توفوس تشخیص دهد.
سی تی اسکن
این نوع تصویربرداری میتواند وجود کریستالهای اورات را در مفصل تشخیص دهد، حتی اگر مفصل به شدت ملتهب نباشد.
گاهی نقرس با سایر اختلالات مفصلی اشتباه گرفته میشود، مانند: روماتیسم مفصلی، آرتروز، سندرم تونل کارپ، آرتروز عفونی، اسپوندیلیت آنکیلوزان و بیماری شبه نقرس (در اثر رسوب کریستالهای پیروفسفات کلسیم (CPPD) در مفصل ایجاد میشود).
چه راههایی برای درمان نقرس وجود دارد؟
سطح اسید اوریک در بیماران مبتلا به نقرس باید کمتر از ۶ میلی گرم در دسی لیتر، باشد. این هدف با داروهای مناسب قابل دسترسی است. اگرچه داروها موثرترین راه برای پیشگیری و درمان نقرس هستند، اما تغییر در سبک زندگی تا حد زیادی خطر ابتلا به حملات نقرس در آینده را کاهش میدهد.
درمان دارویی
درمان نقرس شامل دو دستهی دارویی میشود: داروهایی که برای درمان حملهی حاد استفاده میشوند و داروهایی که برای جلوگیری از عوارض نقرس مانند توفی، استفاده میشوند.
داروهایی که برای درمان حملات حاد نقرس استفاده میشوند، درد و التهاب را تسکین میدهند و شامل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، کورتیکواستروئیدها و کلشی سین هستند.
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی
داروی ضد التهاب غیر استروئیدی یا NSAID نوعی دارو است که میتواند درد و تورم در نقرس را کاهش دهد. این دستهی دارویی هیچ تاثیری بر میزان اسید اوریک در بدن ندارند. از این دستهی دارویی میتوان به سلکوکسیب، ایندومتاسین، ملوکسیکام، ناپروکسن یا ایبوپروفن اشاره کرد.
- کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها التهاب را کاهش میدهند. این داروها را میتوان مستقیما به مفصل تزریق کرد یا به شکل خوراکی مصرف کرد. پردنیزون یکی از رایجترین کورتونها است که برای درمان نقرس استفاده میشود.
- کلشی سین
از کلشی سین میتوان به عنوان جایگزینی برای NSAID ها یا کورتیکواستروئیدها استفاده کرد. کلشی سین درد و تورم را کاهش میدهد و باید در ۱۲ ساعت اول حملهی نقرس مصرف شود. از عوارض کلشی سین میتوان به اسهال اشاره کرد.
برخی داروها برای جلوگیری از عود این بیماری، جلوگیری از تولید اسید اوریک یا افزایش دفع اسید اوریک استفاده میشوند. این دسته داروها عبارتند از:
آلوپورینول، فبوکسوستات، پگلوتیکاز، راسبوریکاز و پروبنسید.
- آلوپورینول
آلوپورینول با کاهش تولید اسید اوریک در بدن، برای جلوگیری از حملات نقرس در آینده استفاده میشود. به یاد داشته باشید که ممکن است چندین ماه طول بکشد تا متوجه تاثیر آن شوید. آلوپورینول میتواند شما را خواب آلود کند.
تغییر سبک زندگی
- مدیریت درد قسمت مهمی از درمان نقرس است. برای مدیریت حملات دردناک، استراحت کنید و برای کاهش درد، کیسهی یخ را امتحان کنید. قرار دادن یخ روی مفصل آسیب دیده باعث کاهش التهاب میشود. هرروز ۲۰ دقیقه، کیسهی یخ را روی مفصل قرار دهید.
- از مصرف نوشیدنیهای شیرین حاوی فروکتوز یا ساکارز و نوشیدنیهای الکلی مانند آبجو خودداری کنید.
- در هنگام حملات نقرس، مقدار زیادی آب بنوشید. این کار میتواند به دفع کریستالهای اسید اوریکی که منجر به این بیماری شدهاند، کمک کند.
- مصرف غذاهای غنی از پورین مانند گوشت قرمز و غذاهای دریایی را محدود کنید.
- از سبزیجات تازه مانند سیب زمینی، نخود فرنگی، قارچ، بادمجان و سبزیجات دارای برگ سبز تیره، بیشتر استفاده کنید.
- از محصولات لبنی کم چرب به عنوان منبع پروتئین استفاده کنید.
- به طور منظم ورزش کنید و در صورت اضافه وزن، وزن کم کنید.
- آجیل، کرهی بادام زمینی، غلات بخورید.
- همهی حبوبات از جمله عدس، لوبیا و سویا برای مقابله با نقرس خوب هستند.
- گیلاس، زنجبیل، سرکهی سیب و کرفس مصرف کنید. به طور کلی همهی میوهها برای درمان نقرس مناسب هستند.
- مصرف محصولات سویا و ویتامین C، میتواند به کاهش میزان اسید اوریک در خون کمک کند.
- نوشیدن روزانه کمی قهوه و چای سبز، میتواند خطر ابتلا به نقرس را کاهش دهد.
- سیگار کشیدن را ترک کنید.
- استرس را کاهش دهید. استرس، خواب نامناسب و ورزش کم، میتواند باعث افزایش التهاب شود. التهاب ممکن است باعث افزایش سطح اسید اوریک شود.
