سرطان پروستات
سرطان پروستات
پروستات غده ای است مربوط به دستگاه تولید مثل مردانه و محل آن درست در زیر مثانه است و مثل یک حلقه دور کانال خروج ادرار و اسپرم به طرف خارج را گرفته است. کار آن تولید مایع پروستاتیک است که اسپرم همراه با مایع سمینال و اسپرماتوزوئیدها که موقتا اسپرم را قبل از انزال جمع کرده و در هنگام انزال باعث جهش و اخراج اسپرم می شود. سرطان پروستات بیشترین نوع سرطان است که در مردها دیده می شود و به نظر می رسد که از هر ۷ مرد یکی به آن مبتلا می شود و در بیشتر موارد از ۶۰ سالگی به بالا تشخیص داده می شود با این که هیچ دلیل مشخصی برای ایجاد آن نیست ولی یک آمادگی ژنتیک برای ابتلا وجود دارد.
اغلب سرطان های پروستات پیشرفت شان خیلی آهسته است و اکثر بیمارانی که سرطان پروستات دارند به علت دیگری می میرند. در بیشتر موارد غده در داخل پروستات مانده و آثار محدودی بر روی سلامتی بیمار دارد و گاهی مشکلات ادراری یا نعوظی ایجاد می کند ولی گاهی بعضی سرطان ها پیشرفت و گسترش خیلی سریع دارد.
در کشور فرانسه سرطان پروستات بالاترین رقم سرطان مردان را دارد و با ۷۱۲۰۰ بیمار جدید در سال ۲۰۱۱ سومین دلیل مرگ در مردان است، ۸۷۰۰ مرگ در سال. معدل سنی تشخیص در ۷۴ سالگی است. ۴۴درصد سرطان های پروستات بعد از ۷۵ سالگی تشخیص داده می شوند. سن مرگ بر اثر سرطان پروستات ۷۸ سالگی است یعنی سن مرگ مردها در فرانسه به سرطان پروستات پیش آگهی خوبی دارد و زنده ماندن بیمار بیش از ۵ سال در بیمارانی که در سال در سال ۱۹۹۰ بیماری شان تشخیص داده شده بود ۷۰درصد بود که در سال ۲۰۰۲ به ۹۰درصد رسید.
سرطان پروستات پس از سرطان ریه، دومین عامل مرگ بر اثر سرطان در مردها در امریکای شمالی است.
انواع سرطان های پروستات
آدنوکارسنیوم، نوعی است که بیشتر از همه دیده شده و حدود ۹۰درصد مبتلایان به آن دچارند.
شدت خطر سرطان بستگی به دو عامل دارد؛ یکی پیشرفت غده، یعنی این که به اعضای مجاور یا دورتر آیا متاستاز داده، و دیگری نوع سلول های سرطانی.
یک جدول برای پیش بینی سرطان پروستات وجود دارد که دارای چند مرحله است که خطر بیماری را برای بیمار مشخص می کند که به آن جدول Gleasonمی گویند. مراحل ۳ و ۴ و ۵. عدد ۳ نشان دهنده نسوج پروستات از همه خوش خیم تر است و عدد ۵ از همه مهاجم تر.
با این اعداد می شود جدولی درست کرد از ۲ تا ۱۰ که عدد ۲ نشان دهنده تعداد سلول هایی است که بیشتر در پروستات دیده می شود و بالاترین رقمی است که دیده می شود و عدد ۶ نشان دهنده یک سرطان با خطر کم و ۷ با خطر کمی بیشتر و هر چه عدد بالاتر برود تهاجم غده سرطانی بیشتر می شود. این اعداد برای انتخاب درمان برای هر مرد بسیار مهم هستند.
غربالگری و تشخیص
آزمایش خون: یعنی میزان آنتی ژن پروستاتیک PSA) یا (APS
سرطان پروستات ممکن است با این آزمایش غربالگری بشود. اگر میزان پروتئین در خون بالا برود که آنتی ژن مخصوص پروستات است و توسط پروستات ترشح می شود. اما میزان بالای آن نشان دهنده این که واقعا سرطان وجود دارد، نیست. میزان بیشتر از ۴ نانوگرم در هر میلی لیتر خون در ۲۵درصد همراه با سرطان پروستات است و در ۷۵درصد دیگر مربوط به مشکلات دیگر پروستات است. اگر سرطان وجود نداشته باشد PSAبالا مربوط به هایپرتروفی خوش خیم پروستات که بر اثر التهاب یا عفونت پروستات به وجود آمده است.
همین طور میزان پائین PSA دلیل بر، نداشتن سرطان نیست. در یک مطالعه روی این آزمایش مشخص شد ۱۵درصد مردانی که جواب منفی داشتند دچار سرطان پروستات بودند. مطالعه بر روی ۲۹۵۰ مرد بین ۶۲ تا ۹۱ سالگی انجام شده بود. باید در نظر داشت که اندازه گیری PSA برای پیشرفت سرطان پروستات هم به کار می رود.
نمونه برداری(بیوپسی)- در بیشتر موارد در ادرار، در مدفوع یا در اسپرم خون وجود ندارد. اگر پروستات در معاینه ی توشه رکتال غیر طبیعی باشد و تماس با آن امکان سرطان را نشان بدهد حتی اگر PSA طبیعی باشد، باید بیوپسی انجام شود.
اگر پروستات در معاینه توشه رکتال طبیعی و PSA بالاتر از ۴ نانوگرم در میلی لیتر باشد و با گذشت زمان بالاتر برود، باید بیوپسی انجام بشود.
توشه رکتال- هدف از این معاینه لمس کردن غده پروستات است و برای این کار پزشک پس از پوشیدن دستکش انگشت را در مقعد بیمار فرو برده تا حجم و قوام پروستات را بسنجد. این آزمایش تقریبا نشان دهنده وضع پروستات است ولی گاهی باعث تشخیص سرطان در افرادی که PSA طبیعی دارند هم می شود.
اکوگرافی از طریق داخل مقعد- به تنهایی ارزش تشخیص ندارد و برای نمونه برداری (بیوپسی) انجام می شود.
بیوپسی طی اگوگرافی از روش داخل مقعدی- پزشک سوزن مخصوص را به قسمت هایی از پروستات وارد کرده نمونه هایی برای مطالعه زیر میکروسکپ برمی دارد که نشان دهنده عدد جدول Gleason می باشد. فقط یک نمونه برداری برای تشخیص قطعی سرطان پروستات کافی است. طی این آزمایش ۱۰ تا ۱۲ نمونه از نقاط مختلف پروستات برداشته می شود. این آزمایش برای تشخیص به کار می رود و برای غربلگری نیست یعنی وقتی لازم می شود که PSA بالاست و یا وضعیت پروستات در آزمایش توشه رکتال غیر طبیعی است. آزمایش دیگری هم هست که برای مردان کمتر از ۵۰ سال به کار می رود ولی به علت قیمت بالای آن در کبک به ندرت انجام می شود. مجانی نیست و همه بیمه ها پول آن را نمی پردازند. این آزمایش سرطان های مهاجم را تشخیص می دهد و کمک به نوع درمان می کند.
آزمایش غربالگری PCA3 – نوعی آزمایش ادرار است و Prostate Cancer Gene 3 نام دارد و یک ژن را که در تولید سرطان پروستات رل بازی می کند تشخیص می دهد. این آزمایش برای انجام نمونه برداری دوم در کسانی که نمونه برداری اول، سرطان را نشان نداده ولی مورد سوء ظن شدید ابتلا به سرطان پروستات هستند به کار می رود.
سیمپتوم ها
در اوایل بیماری، سرطان پروستات هیچ سیمپتومی ندارد. در ضمن در نظر داشته باشید سیمپتوم هایی که گفته می شوند می توانند بر اثر بیماری دیگر پروستات مانند هایپر تروفی خوش خیم پروستات باشند.
اشکال در ادرار کردن- اشکال در تخلیه ادرار و یا نگهداری آن، احساس مکرراحتیاج به ادرار کردن مخصوصا شب ها، احساس سوزش یا درد هنگام ادرار کردن، خروج آهسته ادرار
وجود خون در ادرار یا اسپرم- درد یا تیر کشیدن مدام در پائین کمر، کشاله ران ها و بالای ران
تغییرات در فعالیت های ادراری- احساس مرتب به ادرار کردن، احساس فوری به ادرار کردن، احتیاج به فشار وارد کردن برای ادرار کردن، سوزش در هنگام ادرار کردن، عدم خروج ادرار
تغییرات در دستگاه تناسلی- انزال دردناک، اشکال در نگهداری نعوظ
باید در نظر داشت که بعضی از مردانی که در خطر هستند، هرگز دچار سرطان پروستات نمی شوند. عوامل مختلف خطر در حال مطالعه هستند.
سن- در امریکای شمالی افراد بالاتر از ۶۰ سال دچار سرطان پروستات می شوند. سن متوسط تشخیص بیماری ۷۰ سال است و مرگ در ۸۰سالگی. نیم درصد سرطان های پروستات قبل از ۵۰ سالگی و ۲۲درصد بین ۵۵ تا ۶۴ سالگی تولید می شوند.
سوابق فامیلی- اگر پدر یا برادر دچار سرطان پروستات شده باشند، امکان خطر خیلی بیشتر است. در واقع این نشان دهنده امکان استعداد ژنتیکی است. این هیپوتز با کشف این که حاملین ژن های BRCA۱ وBRCA۲ در خطر شدید دچار شدن هستند، تشدید می شود.
منشأ قومی- افرادی که منشأ قومی افریقایی دارند بیشتر از قفقازی ها دچار می شوند و قفقازی ها بیشتر از زردپوستان آسیایی. به نظر می رسد که هندی ها و چینی ها ۵۰ مرتبه کمتر از غربی ها به سرطان پروستات دچار می شوند. ولی اگر به کشورهای غربی مهاجرت کنند امکان خطر هم بالا می رود و این باعث می شود که عوامل دیگری به غیر از عوامل ژنتیک مثل تغذیه هم در ایجاد بیماری مؤثر باشد
چاقی زیاد- یک مرد که دچار چاقی و سنگینی وزن زیاد است در خطر بسیار بالاتری برای ابتلا به سرطان پروستات در مراحل پیشرفته قرار دارد (در غربالگری)
التهاب یا عفونت پروستات– اگر التهاب یا عفونت پروستات برای مدت طولانی ادامه داشته باشد امکان خطر تولید سرطان پروستات را زیاد می کند.
مردان قد بلند- مردان بلندبیشتر در خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند.
مردانی که در تماس با حشره کش ها هستند- مردانی که با حشره کش ها در تماس باشند در خطر بیشتری برای ابتلا هستند. مخصوصا اگر سابقه فامیلی داشته باشند.
مردانی که در تماس با کادمیوم و محصولات کائوچویی در محیط کار هستند در خطر بیشتری هستند.
تغذیه سرشار از مواد چرب؛ گوشت قرمز و گوشت های تغییر شکل داده مثل انواع سوسیس- کالباس- ژامبون و مانند این ها. سالهاست که مشخص شده که مصرف بالای مواد غذایی پر چربی همراه با امکان خطر بالای سرطان پروستات است. ولی هنوز مشخص نیست کدام نوع از چربی ها را باید کنترل کرد.
مطالعات اپیدمیولوژیکی گوشت قرمز را هدف گرفته است. مطالعاتی که در سال ۲۰۰۹ انجام شده نشان داده که گوشت های حاضر برای مصرف، خطر بسیار بالاتری را ایجاد می کنند.
مصرف دخانیات- با اطمینان نمی شود گفت که دخانیات برای ابتلا به سرطان پروستات رلی بازی می کند یا نه ولی یک مطالعه جدید نشان داده که میزان مرگ مبتلایان سیگاری بسیار بالاتر است.
متخصصین به عوامل زیر هم مشکوکند که کمی امکان خطر را زیادتر می کنند ولی ثابت نشده. مثل:
وازکتومی
مصرف الکل
انزال تکراری
هایپرتروفی خوش خیم پروستات
بعضی از مطالعات اپیدمیولوژیک امکان رابطه بین مصرف لبنیات و سرطان پروستات را مطرح کرده. ولی یک متاآنالیز که بر روی ۴۵ تحقیق انجام شده نشان داد که مصرف لبنیات و شیر ربطی به اضافه کردن خطر ابتلا ندارد.
چند راهنمایی برای پیشگیری
مصرف سبزی و میوه روزانه به اندازه کافی
مصرف متعادل مواد چرب
عدم استفاده از دخانیات
فعال بودن
انجمن سرطان کانادا پیشنهاد می کند که مردان ۵۰ سال به بالا با پزشک شان در این باره مشورت کنند و غربالگری انجام دهند. پزشک می تواند دو آزمایش انجام دهد:
توشه رکتال
PSA
ولی به علت این که این آزمایشات نتیجه دقیقی ندارند متخصصین انجام آن را در دورانی که هیچ سیمپتومی وجود ندارد پیشنهاد نمی کنند. برای بیشتر مردان در خطر که دچار نگرانی برای ابتلا هستند، آزمایش بیوپسی بسیار مفیدتر از غربالگری است.
ویتامین “دی” و داروهایی هم برای پیشگیری وجود دارند که پیشنهاد می کنم درباره آنها و لزوم استفاده از آن ها یا پزشک تان مشورت کنید.
درمان
درمان های مختلفی وجود دارد که مطابق با مرحله بیماری، سرعت و پیشرفت آن باید با پزشک متخصص درباره خوبی ها و بدی های آن ها مشورت شود.
– روش صبر کردن زیر نظارت پزشک– در مواقعی که بیماری کم و بیش فعال است و سلول های سرطانی در پروستات وجود دارند، نه دارو می دهند و نه جراحی می کنند و فقط مواظب پیشرفت غده هستند.
همین طور اگر رشد غده خیلی آهسته است و بیمار سالخورده است و غده دیگر زمانی برای بزرگ شدن ندارد، قبل از این که مشکلات دیگر سلامتی پیدا شوند، درمان برای عوارضی که بیماری ایجاد می کند انجام می شود: مثل درد- عدم کنترل ادرار- عدم وجود نعوظ و عفونت. گاهی بهتر است مواظب بیماری بود تا درمان آن.
جراحی
تمام سلول های سرطانی پروستات و بعضی نسوج مجاور آن را کاملا برمی دارند. این عمل جراحی به علت پیشرفت تکنیک های جراحی کمتر باعث تولید مشکلاتی مانند عدم کنترل ادرار و مشکلات نعوظی می شوند. مشکلات نعوظی در دهه پنجاه بیمار پیش می آید. فعالیت های نعوظی و ادراری معمولا ۲ تا۳ سال پس از عمل جراحی طبیعی می شوند.
رادیوتراپی
برای تخریب سلول های سرطانی به کار می رود. رادیو تراپی به جای جراحی به کار می رود. برای brachytherapy از سوزن های رادیو اکتیو که در پروستات نصب می شود استفاده می شود تا اشعه رادیو اکتیو به یک ناحیه فعالیت محلی و دقیق برسد.
هورمون درمانی
این روش با تجویز داروهایی صورت می گیرد تا سلول های سرطانی نتوانند به هورمون های مردانه برای رشدشان دسترسی داشته باشند. در نتیجه غده کوچک شده و بعد رادیو تراپی انجام می شود. این روش در آهسته کردن پیشرفت سرطان پروستات مؤثر است.
شیمی درمانی
شیمی درمانی برای سرطان هایی که به هورمون تراپی جواب نمی دهد استفاده می شود. در شیمی درمانی از تزریق داخل وریدی و یا قرص استفاده می شود. داروهای شیمی درمانی در انواع مختلفی وجود دارد که نوع فعالیت و آثار ناخواسته ثانویه آنها متفاوت است.
در ژوئیه ۲۰۱۱ وزارت بهداشت کانادا داروی جدیدی را برای افرادی که در مراحل پیشرفته سرطان پروستات هستند و به شیمی درمانی جواب نمی دهند به نام Zytiga تصویب کرد. این دارو باعث کاهش ترشح هورمون های آندروژن توسط بیضه ها می شود و همین طور روی غدد فوق کلیوی و غده سرطانی.
این دارو از راه دهان همراه با prednisone که نوعی کورتیکواستروئید است مصرف می شود. Zytiga در ایالات متحده در ماه آوریل ۲۰۱۱ توسطFood and Drug Administration تصویب شده است.
طب مکمل برای پیشگیری
غذاهای سرشار از لیکوپن- طبق یک مطالعه توسط متخصصین World Cancer Research Fund آثار محافظت کننده حاوی لیکوپن ثابت شده است. مخصوصا گوجه فرنگی و فرآورده های آن. اثر وقتی بیشتر می شود که گوجه فرنگی پخته یا کباب شده باشد.
محصولات حاوی سویا- میزان سرطان در کشورهای آسیایی کمتر است. مصرف بالای سویا ممکن است علت آن باشد. مطالعات مختلفی آثار پیشگیری کننده آن را نشان داده. فقط محصولات تخمیر شده آن مثل توفو و شیر سویا مؤثر هستند.
سلینوم- یک مطالعه که در سال ۱۹۹۶ بر روی ۱۳۱۲ نفر به مدت ۶ ماه توسط Nutritional Prevention of Cancer Study انجام شد که بر طبق آن مطرح می کند که مکمل سلینوم برای پیشگیری از سرطان پروستات مؤثر است.
ویتامین E- مصرف ویتامینE از طریق تغذیه یا مکمل با نظرات مختلف موافق و مخالف روبرو است. یک مطالعه جدید نشان داده که اثر مهمی ندارد مگر برای سیگاری ها.
اخطار
باید در نظر داشت که طبق یک مطالعه اگر PSA در خون بالاتر از ۳ باشد یعنی شخص در خطر بالای سرطان پروستات است. آنتی اکسیدن ها اثر برعکس دارند و کمک به رشد آن می کنند. در هر صورت قبل از استفاده چه برای پیشگیری، و چه برای درمان با پزشک یا متخصص سرطان مشورت کنید.
برای درمان
بیوفیدبک برای جلوگیری از عدم کنترل ادرار- در مورد بعضی از مردانی که بعد از عمل جراحی پروستات نمی توانند ادرار خود را کنترل کنند به کار می رود. طبق یک سری مطالعات بیوفیدبک آثار مفیدی برای این اشخاص داشته است.
همین طور تقویت عضلات کف لگنی همراه با بیوفیدبک باعث کنترل بهتر مثانه قبل از برداشتن کانتر بعد از عمل می شود.
لیکوپن- در سال ۲۰۰۷ در گزارش World Cancer Research نوشته شده که بعد از آنالیز مطالعات مختلف در این باره نشان داده شده که لیکوپن از پیشرفت سرطان پروستات جلوگیری می کند و هر چه سرطان پیشرفته تر باشد اثرش بیشتر است. ولی یک مطالعه دیگر در ۲۰۰۹ انجام شده که می گوید با دانش امروزی مان غیرممکن است از آن به عنوان درمان استفاده کنیم. در هر حال محققان عقیده دارند که لیکوپن می تواند بر روی بعضی از سیمپتوم ها مثل درد و اشکالات ادراری مؤثر باشد.
