اعتیاد مجازی: چطور عادت به شبکههای اجتماعی را کنترل کنید
در حالی که عادت به شبکههایی مثل فیس بوک، توییتر و اینستاگرام به عنوان اعتیاد شناخته شده نیستند و اساسا چنین تعریفی در روانشناسی وجود ندارد اما با یک مشاهده کاملا سطحی کاربران این شبکهها و کسانی که به آن وابسته هستند میتوان گفت که چنین اعتیادی واقعا معنادار است. هرچقدر که استفاده از این ابزارها پرسود و فایده هستند به همان میزان نیز میتوانند اثرات بسیار ناخوشایندی داشته باشند.
شاید لازم باشد که در ابتدا یادآوری کنم که اعتیاد ویژگیهای متعددی دارد: مقدار زمانی که صرف یک رفتار میشود، تاثیری که بر رفتارهای دیگر میگذارد و اثرات منفی ناشی از آن بر بدنه زندگی مشخص کننده یک رفتار اعتیاد آمیز است.
هزاران فرد در سراسر جهان به شبکههای اجتماعی متصل هستند بدون اینکه این رفتار تبعات منفی و بدی برایشان داشته باشد. اما اگر وابستگی خود را به این ابزارها مشاهده میکنید و به عنوان یک کاربر مجازی دچار مشکلاتی در احساسات، سبک زندگی، افکار و عادتهایتان شدهاید من در این یادداشت چند پیشنهاد برای مقابله با آن را ارائه میکنم.
یادآوری میکنم که این پیشنهادها توصیههای پزشکی نیستند و اگر وابستگی شما به حدی است که کنترل بر احوالاتتان را از دست دادهاید، مثلا به خاطر مسائل طرح شده در این شبکهها دچار استرس و نگرانی هستید، وسوسه چک کردن آن رهایتان نمیکند، نگران دنبال کنندههایتان هستید، هر کاری میکنید تا مطرح باشید، دچار بیخوابی یا عدم تمرکز هستید، افکارتان مشوش شده است و خود را در دام این شبکهها میبینید برای حل مشکل خود نیاز به کمکههای حرفهایتری دارید که در این یادداشت به آن پرداخته نمیشود.
آیا وقت زیادی صرف شبکههای مجازی میکنید؟
قدم اول برای حل مشکلی که احساس میکنید، این است که خود را در موقعیت ارزیابی کنید. چقدر زمان صرف این کار میکنید؟ برای سلامت کلی روان پیشنهاد روانشناسان این است که بیش از دو ساعت زمان در طول روز صرف سرگرمی در اینترنت نشود. به طور کلی، سرگرمیهایی مثل گشت و گذار در اینترنت و تماشای تلوزیون باید محدود به همین زمان باشد.
اگر شما بیش از دو ساعت در روز وقت خود را صرف گشت و گذارهای اینترنتی میکنید و آن را واجب میدانید، باید برنامه تازهای برای خود مهیا کنید. مساله این است که بتوانید بدون داشتن اینترنت (در صورتی که با آن کار و تحقیق نمیکنید) همچنان از زندگی روزمره خودتان لذت ببرید و دچار احساس بیقراری و از دست دادن نشوید. این برای کسی که به شبکههای مجازی عادت کرده است بسیار دشوار است. به همین دلیل از شما انتظار نمیرود که یک روز را بدون آن بگذرانید. اما از همین حالا میتوانید وضعیت خود را مدیریت کنید. این هدف را تعیین کنید و تلاش کنید تا بیش از این زمان هیچ اپلیکیشنی را باز نکنید. برای دستیابی به این هدف زمانهای مشخصی در طول روز و شب تعیین کنید. مثلا یک ساعت در صبح و یک ساعت در میانه یا پیش از وقت شام وارد شبکه اجتماعی مورد علاقهتان بشوید.
آیا این ابزارها خیلی برایتان مهم هستند؟
از خودتان بپرسید فیس بوک یا اینستاگرام چقدر برایتان مهم هستند؟ آیا آنها در مقایسه با کار، ورزش، معاشرتهای دوستانه و یا خوابیدن مفیدتر و سرگرمکنندهتر هستند؟
اگر این شبکهها در بالای فهرست علاقهمندیهای شما قرار گرفته اند باید مشکل را بسیار جدی بگیرید. اگر فعالیتهای دیگر را بهخاطر این کار کنار گذشتهاید یا نمیتوانید در یک جمع صمیمی و دوستانه بدون سرزدن به فیس بوک و تلگرام وقت بگذرانید، در دستهبندی اولویتها دچار مشکل اساسی هستید.
ـ آیا سلامت شما تحت تاثیر آن قرار گرفته است؟ آیا گوشی به دست غذا میخورید؟
ـ آیا ترجیح میدهید به جای معاشرت وقت خود را با فیس بوک و توییتر پر کنید؟ آیا دوست دارید هر اتفاق سادهای را در اختیار دوستان مجازیتان قرار دهید؟
ـ ایا موقع کار یا درس خواندن دائم نوتیفیکشنها را کنترل میکنید و فکرتان پیش پیامهای نخوانده و صفحات لایک نشده است؟
اگر اینگونه است شما سلامت روحی و جسمیتان را به خطر انداختهاید.
برای رهایی از وابستگی به این ابزارها فهرستی از علاقمندیهایتان را تهیه کنید و عزمتان را جزم کنید تا به جای وقت گذرانی در اینترنت یکی از مهمترین کارهای زندگیتان را انجام بدهید. خودتان را وادار کنید که کتابی بخوانید یا فیلمی ببینید. فعالیتهای جایگزین میتوانند بسیار کوچک و ساده باشند اما وقت شما را بهتر پر کنند بدون اینکه باعث استرس، نگرانی و تنشی شوند. هر روز یکی از این کارها و سرگرمیها را پیدا کنید تا به جای وارد شدن به این شبکهها انجامش بدهید. علاوه بر این هر روز سه وعده غذا بخورید، دوش بگیرید و مسواک بزنید. اگر شما به دچار وابستگی شدید به فیس بوک و توییتر باشید ارزش این توصیهها را میدانید چون به خوبی میدانید چطور سرگرم شدن در اینترنت، فرستادن دهها توییت، لایک کردن و فرستادن پیام تا چه اندازه وقتگیر هستند و امور ساده زندگیتان را تحت تاثیر قرار دادهاند.
آیا دچار مشکلات عاطفی و احساسی شدهاید؟
شبکههایی مثل اینستاگرام و فیس بوک در ابتدا بسیار جذاب به نظر میرسند اما خیلی زود میتوانند شما را دچار مشکلات روحی کنند. خواندن خبرهایی دردناک، استتوسهای ناراحت کننده، جروبحثهای دائمی پای پست دیگران و تماشای زندگی متفاوت دیگران بسیاری از افراد را دچار ناامیدی، ترس و یاس میکند. آیا این اتفاقها برای شما افتاده است؟
ـ یک شب از شدت ناراتی بهخاطر یادداشت دوستتان در فیس بوک نخوابیدهاید؟
ـ یک نفر شما را مورد آزار اینترنتی قرار داده و تهدید و توهین کرده است؟
ـ به شما درخواست رابطه جنسی دادهاند یا تهدیدتان کردهاند که همه چیز را میگویند؟
ـ یک نفر بدون اجازه عکسی از شما را در فیس بوک قرار داده و عصبانیتان کرده است؟
ـ به خاطر اظهارنظرتان مسخره شدهاید؟
برای رهایی از مشکلات عاطفی و احساسی اجتناب ناپذیر در شبکههای مجازی، روابط خود را محدود کنید. صفحه شخصیتان را باز نگذارید و حریم خصوصیتان را حفظ کنید. افرادی را که باعث آزارتان شدهاند، به راحتی حذف کنید. به صفحات افرادی که باعث ناراحتیتان شدهاند یا میشوند سرک نکشید. دوستیهایتان را تعریف کنید. قبل از فرستان و ثبت یادداشت همه جوانب آن را بسنجید. موقع مستی، یا تحت تاثیر جوی که در آن قرار دارید وارد صفحات اجتماعی نشوید. اگر یک سلبریتی هستید، فعالیتهای مجازیتان را محدود کنید و قبل از هر عملی هشیارانه به کاری که میکنید فکر کنید. برای سلامت روانی شما گاهی لازم است که همه پیامها را نخوانید و همه چیز را نبینید.
گاهی استفاده از این ابزارها شما را در موقعیت دشوارتری قرار میدهند. مثلا باعث یادآوری خاطرات بدی میشوند یا شما را در موقعیت مقایسه خود با دیگران قرار میدهند. با این حال، عادت استفاده از این ابزارها انقدر شدید هستند که نمیتوانید آن را ترک کنید. از خودتان بپرسید چطور ممکن است با وجود این همه فشار و ناراحتی روزانه و شبانه، بازهم به آن بپردازید؟ اگر احساس میکنید فیس بوک و اینستاگرام باعث افسردگی و تنش و اضطرابتان شدهاند، برای مدتی از آنها بیرون بیایید.
واقعیت این است که هیچ کار مهمی در فیس بوک و اینستاگرام وجود ندارد و هیچ چیز با ترک استفاده از آنها از دست نمیرود. کافی است اپلیکیشن را برای مدتی از روی گوشی هوشمندتان حذف کنید و خود را مشغول کارهای مهمتری کنید. به مرور زمان عادت استفاده زیاد را ترک خواهید کرد و چه بسا اگر بار دیگری بخواهید از ان استفاده کنید درک بهتری از آن داشته باشید. اگر واقعا متوجه اثرات منفی آن شدهاید و راهی برای مدیریت آن ندارید فقط برای یک ماه صفحاتتان را غیر فعال کنید و سبک زندگیتان را شکل دیگری بدهید.
