دستاوردهای ایران در حوزه فضا

بکارگیری فناوریهای فضایی در حوزه هایی چون مخابرات، کشاورزی، هواشناسی، اکتشافات معدنی، نجوم و حفاظت محیط زیست توانایی بشر را در شناسایی و درک او از محیط اطراف دو چندان می کند اما با وجود قابلیتهای فناوریهای فضایی در جوامع مختلف، همچنان این فناوریها در انحصار چند کشور معدود است که در این شرایط درک صحیح از واقعیتها و تلاش برای تولید و بومی سازی فناوری های فضایی می تواند ایران را در زمره کشورهای صاحب این فناوری قرار دهد.

در این راستا در چند سال اخیر با تلاش پژوهشگران کشورمان جمهوری اسلامی ایران به باشگاه کشورهای دارای فناوری فضایی و نیز هشت کشور دارای فناوری پرتاب ماهواره پیوسته است .

در سال جاری که در ابتدای آن به سال پرتاب ماهواره های ایران معروف شد؛ دو ماهواره توسط ماهواره برها و ایستگاه پرتاب زمینی بومی پرتاب شد.

اگرچه پرتاب تنها دو ماهواره از نظر تعداد شاید کم به نظرآید اما درپس این دو پرتاب جمهوری اسلامی ایران گام های جدیدی در حوزه فناوری فضایی برداشته است و بسیاری از دانشمندان کشور را به گام نهادن فضانورد ایرانی به فضا امیدوارتر کرده است.

ماهواره رصد

در روز۲۵ خرداد ماه خبر قرار گرفتن ماهواره ‘رصد’ در مدار لئو زمین به گوش جهانیان رسید.

این ماهواره نخستین ماهواره تصویر برداری ایران بود که تمامی مراحل طراحی، ساخت، تجمیع ، تست و آماده سازی برای پرتاب آن در داخل کشور انجام شده است.

این ماهواره ۱۵٫۳ کیلوگرمی در کلاس ریزماهواره قرار داشت و برای تزریق در مداری با ارتفاع ۲۶۰ کیلومتر طراحی شد و هر شبانه روز ۱۵ بار به دور زمین چرخید.

ماموریت ماهواره رصد، برقراری ارتباط با ایستگاه های زمینی، دریافت فرامین از ایستگاه های زمینی ، تصویربرداری از زمین و ارسال تصاویر به همراه اطلاعات تله متری به ایستگاه های زمینی در نظر گرفته شده بود.

توسعه زیرساخت های کارگاهی و آزمایشگاهی برای ساخت و مونتاژ و انجام آزمایش های عملکردی و محیطی برای ماهواره های کوچک ، ایجاد بستر های نرم افزاری و توسعه نیروی انسانی برای طراحی ، ساخت و تست ماهواره و بومی سازی شبکه ایستگاه های زمینی و کنترل ، ارسال و دریافت تصویر از دیگر دستاوردهای این طرح بود.

براساس این گزارش، با انجام موفق این اقدام گام بلند دیگری برای تثبیت حضور جمهوری اسلامی ایران در فضا صورت گرفت و چهار ایستگاه رهگیری ، ایستگاه تله متری و فرمان ، ایستگاه مرکزی و ایستگاه متحرک ، عملیات ره گیری ، هدایت و کنترل و دریافت اطلاعات از ماهواره بر سفیر رصد با موفقیت عملیات آن انجام شده و همچنان عملیات آنها ادامه دارد.

این ماهواره مشخصات یک ماهواره سنجشی بزرگ عملیاتی کاربردی از قبیل زیرسیستم، مدیریت توان الکتریکی، وجود صفحات خورشیدی و تامین کننده توان، سامانه کنترل وضعیت ترکیبی غیرفعال، مدیریت داده و فرامین، گیرنده و فرستنده اطلاعات، کنترل دما و بخصوص بحث تصویر برداری و ارسال تصاویر به پایگاه های گیرنده این تصاویر در ایستگاه های زمینی و دیگر موارد را دارا بود.

با استفاده از تصاویر دریافتی از ماهواره رصد خدمات مختلفی در حوزه های کشاورزی، نقشه برداری، هواشناسی، پزشکی از راه دور، مدیریت بلایای طبیعی، مراقبت از جنگل ها و مراتع کشور ارایه شد.

پرتاب ماهواره رصد توسط ماهواره بر ‘ سفیرامید۲ ‘ بود که طول آن ۱۳ برابر قد یک انسان یک و هفت دهم متری (۲۲ متر) و قطر آن یک متر و ۲۵ سانتیمتر و دارای وزن ۲۶ تن بود.

این ماهواره بر دومین ماهواره بر ساخت جمهوری اسلامی ایران بود که قادر است میکروماهواره های ۱۶ کیلوگرم را تا ارتفاع ۲۶۰ کیومتری سطح زمین (یا مدار لئو) قرار دهد.

سرانجام این ماهواره در تیرماه سال جاری با برخورد به جو و با عمل به تمامی ماموریت های خود نابود شد.

رونمایی از سند سیاست گذاری فضایی

همزمان با مراسم بزرگداشت روز ملی فناوری فضایی در روز ۲۰ بهمن ماه سند سیاست گذاری هوافضای کشور نیز با حضور رئیس جمهوری رونمایی شد.

دبیر ستاد توسعه فناوری هوافضای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در باره نحوه تدوین این سند گفت: بیش از ۴۵۰ نیروی متخصص و نخبه کشور به مدت ۲ سال در تدوین سند چشم انداز هوافضای کشور نقش داشته اند.

”سید مهدی فرحی” افزود: سند هوافضای کشور تدوین شده است براساس این سند توسعه هوافضایی در عرصه های مختلف تا افق ۱۴۰۴ در نظرگرفته شده است

فرحی گفت: با مطالعه وضع موجود هوافضای کشور و وضع مطلوب براساس سند توسعه هوافضای کشور ره نگاشت پیشرفت کشور در عرصه هوافضانیز مشخص شده است.

وی اظهار داشت: بیش از ۴۵۰ نفر طی ۲ سال سند هوافضای کشور را در چهار کمیته هوایی، هوانوردی، فضایی و سایر فناوری‌های مرتبط انجام شده است.

دبیر ستاد توسعه فناوری هوافضای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خاطرنشان کرد: میانگین سنی افراد دخیل در ایجاد سند سیاستگذاری هوافضای کشور بیش از ۲۰ سال است که نشان دهنده این است که بخش عمده نخبگان کشور در بخش هوافضا در تدوین این سند سهیم بوده اند.

وی افزود: سند سیاستگذاری هوافضای ایران در ۲۷ پنل تخصصی و ۵ پنل ویژه تلفیق ایجاد و ۳۳ کارگروه ذیل این سند تشکیل شده است.

فرحی گفت: بیش از ۱۲ هزار صفحه سند جامع هوافضای کشور در عرصه سیاستگذاری ایجاد و در نهایت یک سند ۳۰ صفحه ای تدوین شد و در حال تصویب از طریق مبادی قانونی است.

وی گفت: حدود ۲۰۰ عنصر در کشور در عرصه هوافضا وجود دارد که ایجاد هماهنگی با این عناصر یکی از بندهای موجود در سند هوافضای کشور است.

 رونمایی از ماکت شهرک فضایی ایران

همزمان با برگزاری روز فناوری فضایی در ۲۰ بهمن ماه، ماکت شهرک فضایی ایران نیز رونمایی شد.

این ماکت نشان دهند بخش های مختلف شهرک فضایی است که قرار است در آینده ای نزدیک کلنگ احداث آن زده شود.

رییس سازمان فضایی ایران با بیان این که مکان یابی برای احداث شهرک فضایی در داخل کشور مطالعه شده است گفت: دولت اصرار داشته و دارد که این شهرک در خارج از استان تهران احداث شود.

دکتر حمید فاضلی اضافه کرد: سازمان فضایی کشور در این زمینه سعی کرده است تا بر فضای مورد نیاز برای احداث این شهرک متمرکز شود و بر این اساس حدود ۱۰ نقطه مورد مطالعه قرار گرفته است که امیدواریم احداث این مرکز بزودی در مجاورت استان تهران آغاز شود.

وی یادآور شد: جمع بندی ها در این زمینه تهیه و در اختیار دکتر محمود احمدی نژاد رییس جمهوری قرار گرفته و رییس جمهوری موافقت ضمنی خود را در این زمینه اعلام کرده است.

رییس سازمان فضایی کشور با بیان این که برای احداث یک شهرک فضایی مدرن و امروزی حداقل به فضایی در حدود ۱۰۰ تا ۱۴۰ هکتار نیاز است اظهار داشت: فضایی که هم اکنون در اختیار داریم حدود ۴۰ هکتار است که نیاز به توسعه آن داریم.

وی گفت: شهرک فضایی باید به مراکز تحقیقاتی و صنعتی نزدیک باشد و دانشمندان بتوانند در آنجا استقرار داشته باشند، ضمن این که این شهرک باید از نظر زیرساخت های ارتباطی و مواصلاتی به محل پرتاب ماهواره ها و بزرگراه ها نزدیک و در مجاورت راه آهن بنا شود.

 ماهواره نوید

ماهواره ایرانی ‘نوید علم وصنعت’ طی مدت ۲۴ ماه با مدیریت یکپارچه سیستمی سازمان فضایی ایران و با همکاری دانشمندان و جوانان ایران اسلامی در دانشگاه صنعتی علم و صنعت، طراحی و ساخته شده است و در روز ۱۴ بهمن ماه پرتاب شد.

پرتاب ماهواره نوید با استفاده از ماهواره بر’ سفیر نوید’ از کلاس ‘ ماهواره بر سفیر ۱-B’ که در سازمان هوا فضای وزارت دفاع توسعه یافته است انجام گرفت. این ماهواره با ابعاد ۵۰*۵۰*۵۰ سانتی‌متر مکعب و جرم ۵۰ کیلوگرم، به منظور استقرار در مدار بیضوی با ارتفاع ۲۵۰ تا ۳۷۵ کیلومتر و زاویه انحراف‌مداری ۵۵ درجه طراحی شده‌است.این ماهواره دارای طول عمر مداری دو ماهه بوده و هر شبانه روز ۶ بار از فراز میهن عزیزمان عبور می‌کند و در دید ایستگاه های زمینی قرار می‌گیرد.

ارتباط ماهواره با ایستگاه زمینی از طریق سه فرستنده وگیرنده در باندهای وی‌اچ‌اف و یواچ‌اف برقرار است و تامین انرژی آن نیز توسط صفحات خورشیدی نصب شده بر بدنه جانبی سازه ماهواره در کنار باتری و بهره‌گیری از تنظیم‌کننده‌ها و مبدل‌های ولتاژ صورت گرفت.

ماموریت سطح یک ماهواره نوید علم و صنعت، تصویر برداری از سطح زمین در طیف مرئی با قدرت تفکیک مناسب برای ماموریت محوله و ارسال تصاویر و اطلاعات پایشی سیستم در مدار لئو LEO به ایستگاه های زمینی بود.

این ماهواره از جمله ماهواره های سنجش از راه دور است که ماموریت آن تصویربرداری از زمین با دقت تصویربرداری مناسب است.

ماهواره ملی نوید علم وصنعت در مدار بیضوی و در ارتفاع ۲۵۰ تا ۳۷۵ کیلومتری و با زاویه انحراف مدار ۵۵ درجه قرار گرفت و وزن آن با کیلوگرم ارتقا نسبت به ماهواره دوم ایران به ۵۰ کیلوگرم رسید.

این ماهواره دارای کاربردهای مختلف عملیاتی در حوزه های جوی و علوم هواشناسی، مدیریت بلایای طبیعی، بررسی رطوبت و دمای هوا و مواد شیمیایی جو، بادها، برف و باران و اقیانوس هاست.

عمرد مداری این ماهواره نیز مانند ماهواره های کلاس ریزماهواره ها ۲ ماه در نظر گرفته شد.

وجه تمامز ماهواره نوید نسبت به دیگر ماهواره ها استفاده از عملگرهای مغناطیسی است.

این ماهواره همچنین دارای زیرسیستم الکترونیک روی برد که شامل کامپیوتر مرکزی ، فرماندهی ، بخش تله متری و دارای کامپیوتر روی برد و قابلیت صدور فرمان از ایستگاههای زمینی است.

ماهواره بومی نوید علم و صنعت هر ۹۰ دقیقه یک دور به دور زمین می چرخد و دوربین نصب شده روی آن که از رزولوشن مناسبی برخوردار است به گرفتن عکس از روی ایران و ارسال آن به ایستگاه های زمینی می پردازد .

‘سفیر’ حامل این ماهواره از قدرت پیشران بالایی در مقایسه با ماهواره برهای پیشین که در پرتاب ماهواره های امید و رصد استفاده شده اند، برخوردار است و ۲۰ درصد به قدرت پیشران آن افزوده شد.

ماهواره نوید علم وصنعت در مقایسه با ماهواره های قبلی پرتاب شده از تکنولوژی کنترل وضعیت جدیدتری بهره مند و پایداری آن چرخان بوده و سیستم رزولوشن تصویر برداری آن افزایش یافته و سیستم توان آن نیز از طریق سلول های خورشیدی انرژی مورد نیاز آن را تامین می کند.

این ماهواره را دانشجویان دانشگاه علم وصنعت زیر نظر دکتر حسین بلندی مدیر این پروژه و عضو شورای عالی فضایی ساختند.

این ماهواره توسط ترکیبی از ۶۰ دانشجوی مقاطع دکترا و ارشد و اساتید دانشگاه علم و صنعت، در مدت ۴ سال و در مرکز تحقیقات فضایی این دانشگاه طراحی و ساخته شده است.