آرزوی باروری: داروهای IVF را بشناسید و به دنبال موفقیت باشید

یکی از روش‌های درمان ناباروری که به آن لقاح مصنوعی می‌گویند، IVF است. فرایند IVF از چند مرحله تشکیل شده است و در طی آن از دارهای مختلفی استفاده می‌شود.

استفاده از داروها و آمپول‌های آی‌وی‌اف نیاز به‌دقت فراوان دارد؛ زیرا نوع و میزان این داروها بستگی به سن و نتایج آزمایش‌های بیمار دارد.

تعریف ناباروی

قبل از اینکه به بررسی داروهای IVF بپردازیم بهتر است با چند تعریف مهم در این زمینه آشنا شویم. به‌طورکلی اگر زوجی حداقل یک سال رابطه جنسی بدون پیشگیری به قصد بارداری داشته باشند و در این مدت خانم نتواند باردار شود، به آن زوج نابارور می‌گویند.

 

توجه داشته باشید که ناباروری یک مفهوم دوطرفه است؛ یعنی این مشکل می‌تواند از طرف مرد و یا زن اتفاق بیفتد. در نتیجه بهتر است در ابتدا دلایلی که باعث ناباروری می‌شوند را بیان نماییم. برخی از این مشکلات با مصرف دارو و برخی دیگر با عمل جراحی درمان می‌شوند.

• نازایی مردان

• چسبندگی لگن به طور شدید

• اختلالات و انسداد لوله‌ای شدید

• ناباروری توجیه نشده

• آندومتریوز

• اختلالات تخمک‌گذاری

• کاهش تخمک‌گذاری و نازایی به علت بالابودن سن

 

روش بارداری IVF چیست؟

IVF یکی از روش‌هایی است که به باروری زوج‌های نابارور کمک می‌کند. در این روش لقاح اسپرم و تخمک در شرایط آزمایشگاهی انجام می‌گیرد و سپس جنین به داخل رحم مادر منتقل می‌شود. درمان به روش IVF توسط دارو انجام می‌گیرد؛ بنابراین در این روش درمان، داروها را باید به‌دقت مصرف نمایید. IVF دارای چهار مکانیسم اصلی است که عبارت‌اند از:

• مهار غده هیپوفیز

• کنترل تحریک بیش از حد تخمدان‌ها

• تحریک تخمدان‌ها

• تنظیم فاز لوتئال

این داروها هورمون‌های اثرگذار بر تخمک‌گذاری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. استفاده از این داروها به همراه روش‌های کمک باروری و اصلاح رژیم غذایی، باعث می‌شود تا شانس باروری افزایش یابد.

 

نحوه مصرف داروهای IVF

به‌طورکلی داروهای IVF به دو دسته تزریقی و خوراکی تقسیم می‌شوند و هر کدام از این داروها در یکی از مراحل IVF مورداستفاده قرار می‌گیرند. همچنین نوع و میزان دقیق این داروها بر اساس سن بیمار، نتایج آزمایش‌ها و پروتکل‌های تجویزی متفاوت است.

 

مرحله تحریک تخمدان: در این مرحله داروهای مهارکننده هورمون‌های استروئیدی مانند کلومیفن سیترات، LH و FSH و داروهای آنالوگ هورمون‌های آزادکننده گنادوتروپین GnRH استفاده می‌شود. در مرحله تحریک تخمک، فرد تحت سونوگرافی ترانس واژینال دوره‌ای قرار می‌گیرد. ضمناً در صورت نیاز به استفاده از آگونیست GnRH جهت مهار هیپوفیز، باید این دارو را در مرحله فاز لوتئال قبل از تحریک تخمدان تجویز نمود.

 

مصرف داروهای کلومیفن سیترات یا گنادوتروپین‌ها برای تحریک تخمک‌گذاری، پس از شروع قاعدگی آغاز می‌گردد. لازم به ذکر است که تحریک تخمک‌گذاری در صورتی انجام می‌گیرد که یک تا سه تخمک با قطر ۷/۱ تا ۲ سانتی‌متر و سطح استرادیول ۵۰۰ نانوگرم در لیتر در تخمدان‌ها وجود داشته باشد. تعداد فولیکول‌ها و حجم تخمدان‌ها با انجام سونوگرافی معلوم می‌شود.

 

از داروی HCG برای آزادشدن تخمک‌ها بعد از بلوغ و استخراج تخمک‌هایی که اندازه و کیفیت خوبی دارند برای لقاح آزمایشگاهی استفاده می‌گردد. به این مرحله، پانکچر می‌گویند. ۳ تا ۵ روز پس از پانکچر، جنین به داخل رحم مادر منتقل می‌شود و پس از انتقال جنین، برای تقویت لانه‌گزینی داروی پروژسترون برای بیمار تجویز می‌گردد. همچنین برای تأمین ویتامین مورد نیاز بدن بهتر است روزانه ۴۰۰ میلی‌گرم مکمل اسیدفولیک مصرف گردد.

 

 

انواع داروهای ای وی اف(IVF)

داروهای آکونیست

داروهای آگونیست GnRH به دو صورت دوره بلندمدت ۱۴ روزه و دوره کوتاه‌مدت ۳ روز برای بیمار تجویز می‌شود. مصرف این دارو به طول مدت مصرف بستگی ندارد، اگر چه برخی شواهد نشان‌دهنده آن است که در صورت مصرف طولانی‌مدت GnRH، میزان باروری افزایش می‌یابد.

 

داروهای تحریک‌کننده تخمدان

رایج‌ترین داروهای آی‌وی‌اف که در خلال پروسه‌های کمک باروری تجویز می‌شوتد داروهای تحریک تخمدان برای تخمک‌گذاری می‌باشند. این داروها سبب آزادشدن بیش از یک تخمک بالغ در زمان تخمک‌گذاری می‌شوند. برخی از این داروها عبارت‌اند از:

• قرص‌های کلومیفن سیترات یا داروی تحریک تخمک‌گذاری

این دارو دارای ایزومری از آنکلوفین و زکلومیفن است که به گیرنده‌های استروژن متصل می‌شوند و تخمک‌گذاری را با افزایش آزادسازی گنادوتروپین‌ها مهار می‌کنند. این دارو سبب انتشار هورمون‌هایی نظیر FSH و LH می‌شود این دو هورمون تخمدان‌ها را تحریک می‌کنند و باعث می‌شود که فولیکول بالغ شود و جسم زرد تولید کند.

 

قرص کلومیفن سیترات از طریق دستگاه گوارش جذب می‌شود. شروع مصرف این دارو از روز سوم یا پنجم قاعدگی بوده و به مدت ۵ روز باید مصرف شود. معمولاً هفت روز پس از پایان دوره مصرف این دارو، تخمک‌گذاری با تزریق آمپول HCG شروع می‌گردد. با آغاز دارو درمانی، سونوگرافی واژینال جهت بررسی روند درمان انجام می‌شود. لازم به ذکر است که کلومیفن را نباید بیش از ۶ الی ۱۲ دوره مصرف نمود.

 

از عوارض احتمالی مصرف گلومیفن می‌توان به اختلال در بینایی و تاری دید، گرگرفتگی، ایجاد کیست جدید یا بزرگ‌شدن کیست‌های قبلی و بزرگ‌شدن تخمدان‌ها اشاره کرد.

 

• گنادوتروپین

گنادوتروپین‌ها، تولید فولیکول را در زنانی که نارسایی اولیه تخمدان ندارند تحریک کرده و سبب رشد و بلوغ فولیکول‌ها می‌شوند. درصورتی‌که این دارو سبب تحریک بیش از حد تخمدان‌ها شود ممکن است در بیمار بارداری چند قلویی و سقط‌های خودبه‌خودی ایجاد نماید؛ بنابراین در مصرف این دارو باید بسیار احتیاط کرد. از عوارض دیگر این دارو می‌توان به گرفتگی عضلات شکم، سردرد، درد شکم و تورم شکم اشاره نمود.

 

• داروی منوتروپین

منوتروپین ها مخلوطی از هورمون‌های FSH و LH می‌باشند این هورمون‌ها در ادرار زنان در سنین یائسگی وجود دارند. این آمپول به صورت زیر جلدی تزریق می‌شود و هر ویال آن دارای ۷۵IU هورمون LH و FSH می‌باشد.

 

• اوروفولیتروپین

اوروفولیتروپین با نام تجاری Bravelle در بازار شناخته می‌شود. این دارو که شامل هورمون تخلیص شده FSH و مقدار کمی LH است برای ایجاد تخمک‌گذاری در زنانی که قبلاً تحت درمان با داروهای مهارکننده هیپوفیز بوده‌اند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو به مقدار ۷۵IU به صورت زیرجلدی یا عضلانی تزریق می‌شود. از این آمپول نباید بیش از ۴۵۰ IU در روز استفاده نمود.

 

• FSH غلیظ شده

این داروی بیشتر از اوروفولیتروپین، FSH دارد. و باعث تحریک تخمدان و بارداری می شود.

داروهای مخصوص القا تخمک‌گذاری

 

• داروی HCG

القا تخمک‌گذاری با مصرف داروی HCG یا اوویترل که باعث افزایش ترشح هورمون LH می‌شود آغاز می‌گردد. آمپولHCG یک روز پس از تزریق آخرین دوز منوتروپین یا سایر آنالوگ‌های گونادوتروپین، به‌صورت عضلانی تزریق می‌شود.

عوارض استفاده از این آمپول شامل درد شکم، تهوع، سردرد، ورم، بزرگ‌شدن سینه‌ها، خستگی، افسردگی و سندروم تحریک بیش از حد تخمدان است.

 

• داروهای تقویت‌کننده فارلوتئال

فاز لوتئال، نیمه دوم سیکل قاعدگی است. این مرحله با تشکیل کورپوس لوتئوم یا کیسه جسم زرد شروع شده و با بارداری یا قاعدگی خاتمه می‌یابد. در این فاز باید میزان هورمون پروژسترون تقویت شود. به همین علت از مکمل‌های پروژسترون کمک گرفته می‌شود تا لانه‌گزینی و احتمال حاملگی افزایش یابد. از آمپول HCG برای تنظیم فاز لوتئال استفاده می‌شود. از عوارض این دارو می‌توان به حساسیت سینه‌ها، سردرد، خونریزی جزئی و سوزش واژن اشاره نمود.

 

• داروهای آنتاگونیست GnRH

برای به دست آورن چندین تخمک مناسب در روش IVF باید عملکرد طبیعی تخمدان‌ها را سرکوب نماییم. برای این منظور از برخی داروها مانند ستروتاید استفاده می‌کنند تا روند طبیعی تخمک‌گذاری و ترشح هورمون‌ها را مهار نمایند. این دارو به‌صورت زیرجلدی تزریق می‌گردد.

 

• داروی متفورمین

از این دارو برای تحریک تخمدان‌ها در هنگام انجام IVF و همچنین در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک استفاده می‌شود. متفورمین عوارضی مانند سندرم تحریک بیش از حد تخمدان و میزان بارداری و تولد نوزاد زنده را بهبود می‌بخشد.