آپاندیسیت و شایع‌ترین جراحی اورژانسی شکم
علی‌رغم آمار بالای عمل جراحی آپاندیسیت، مردم اطلاع چندانی در مورد این بیماری ندارند. آیا آپاندیس نام یک بیماری است یا نام یکی از اعضای بدن؟ فرق میان آپاندیس و آپاندیسیت چیست و اساساً آیا این دو واژه چه تفاوتی باهم دارند؟ آیا در هنگام عمل جراحی، عضو مربوطه از بدن خارج می‌شود یا فقط جراح آن را ترمیم می‌کند؟
آپاندیس زائده کوچک کرمی شکلی است که به بخش خارجی قسمت ابتدایی روده بزرگ انسان چسبیده است. این زائده از همه طرف مسدود بوده و تنها از یک سمت و از طریق یک مجرای کوچک به داخل روده راه پیدا می‌کند. نام این عضو که در زبان انگلیسی “Appendix” تلفظ می‌شود به معنای “زائده” است. واقعیت این است که اگرچه آپاندیس حاوی مقداری بافت لنفاوی است که به هر حال می‌تواند نقشی در سیستم ایمنی بدن داشته باشد، اما تاکنون وظیفه خاص و ویژه‌ای برای این عضو یافت نشده است. به همین دلیل است که برداشتن کامل آن از طریق عمل جراحی صدمه‌ای به سلامت انسان نخواهد زد.
آپاندیسیت
مهم‌ترین و رایج‌ترین علامت آپاندیسیت درد شکم است. معمولاً در ساعت‌های اولیه ابتلا، درد در ناحیه اطراف ناف احساس می‌شود. اما مکان احساس درد پس از آن به ناحیه‌ای در قسمت تحتانی سمت راست شکم منتقل می‌شود.
اگر دیواره زائده آپاندیس دچار التهاب شود وضعیت التهابی حاصله آپاندیسیت نام خواهد داشت. یکی از حالت‌های منجر به آپاندیسیت، زمانی است که مجرای ورودی این زائده به داخل روده مسدود شود.
مخاط دیواره آپاندیس یا حتی مدفوع موجود در روده از عواملی هستند که می‌توانند منجر به این انسداد شوند. پس از ایجاد انسداد، باکتری‌ها به دیواره آپاندیس حمله‌ور شده است و منجر به ایجاد عفونت و التهاب می‌شوند.
اگر در این مرحله بیماری تشخیص داده شود و بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد بیماری کنترل می‌شود، اما اگر تشخیص درست صورت نگیرد، افزایش عفونت ممکن است منجر به پاره شدن دیواره آپاندیس و انتشار عفونت به داخل حفره شکمی شود که در آن صورت درمان دشوارتر خواهد بود.
علائم و تشخیص
مهم‌ترین و رایج‌ترین علامت آپاندیسیت درد شکم است. معمولاً در ساعت‌های اولیه ابتلا، درد در ناحیه اطراف ناف احساس می‌شود. اما مکان احساس درد پس از آن به ناحیه‌ای در قسمت تحتانی سمت راست شکم منتقل می‌شود که تحت نام ناحیه مک‌برنی (McBurney) شناخته می‌شود. البته در نظر داشته باشید که در بسیاری از موارد ممکن است مناطق احساس درد از این قوانین تبعیت نکنند و در هر ناحیه دیگری از شکم قرار گیرند.
نشانه‌های دیگر آپاندیسیت نیز شامل بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ و تب هستند که تقریباً در همه مبتلایان دیده می‌شوند. تشخیص قطعی ابتلا به آپاندیسیت از دو روش کلینیک و پاراکلینیک صورت می‌گیرد. علائم ذکر شده در کنار معاینات فیزیکی بخش کلینیک تشخیص را تشکیل می‌دهند، اما مهم‌ترین نشانه در میان علائم آزمایشگاهی، افزایش ناگهانی گلبول‌های سفید خون است. این افزایش به علت واکنش بدن به ایجاد عفونت رخ می‌دهد. به همین دلیل در مراحل ابتدایی بیماری که هنوز عفونت انتشار نیافته ممکن است تعداد گلبول‌های سفید طبیعی باشد.
علی‌رغم تمامی نکاتی که ذکر کردیم اما باید یک نکته بسیار مهم را در نظر داشته باشید و آن این است که تشخیص صددرصد آپاندیسیت تنها زمانی صورت می‌گیرد که جراح، تیغ جراحی را در دست گرفته، شکم بیمار را باز کرده و با چشم خود زائده آپاندیس بیمار را مشاهده کند.
از آنجایی که هیچ‌یک از یافته‌های کلینیک و پاراکلینیک ذکر شده نمی‌توانند پزشک را به تشخیص قطعی و صددرصد آپاندیسیت برسانند به جراحان توصیه می‌شود در صورت شک تشخیص با احتمال بالا دست به تیغ جراحی ببرند.
حالا فرض کنید شما با درد شکم و تعدادی از علائم ذکر شده به بیمارستان مراجعه کرده‌اید و پزشک جراح با تشخیص آپاندیسیت شما را به اتاق عمل فرستاده است. پس از باز شدن شکم‌تان اما مشخص شده که درد شما ارتباطی با آپاندیسیت نداشته و آپاندیس شما سالم است. لابد انتظار دارید جراح در چنین شرایطی نخ و سوزن را در دست بگیرد و بدون انجام هرگونه عمل خاصی روی آپاندیس، شکم‌تان را بدوزد، اما اگر اینگونه فکر می‌کنید در اشتباه هستید. واقعیت این است در هر شرایطی پزشک موظف است در صورت باز کردن شکم بیمار با شک به آپاندیسیت، این زائده را جراحی و از بدن بیمار خارج کند. حتی اگر هیچ مشکل یا عفونتی در آن مشاهده نشود.
اولین و مهم‌ترین دلیل این کار این است که جراحی آپاندیس با انجام یک نوع برش جراحی ویژه روی جدار شکم صورت می‌گیرد و در هر حال پس از انجام آن، شما جای زخم چنین جراحی را روی شکم خود خواهید داشت. بنابراین اگر در آینده به هر علتی دچار درد شکم شوید، پزشک‌تان با تصور اینکه شما قبلاً تحت عمل جراحی آپاندیس قرار گرفته‌اید احتمال ابتلای مجدد شما به آپاندیسیت را رد خواهد کرد. در نتیجه با چنین روشی احتمال تشخیص‌های اشتباه در آینده به حداقل خواهد رسید. دلیل دیگر این است که وقتی زائده آپاندیس از بدن شما خارج شود احتمال ابتلا شما به آپاندیسیت را در ادامه زندگی به صفر خواهد رساند و این موضوع با توجه به اینکه این زائده وظیفه حیاتی و بدون جایگزینی در بدن ایفا نمی‌کند می‌تواند مفید باشد.
از آنجایی که هیچ‌یک از یافته‌های کلینیک و پاراکلینیک ذکر شده نمی‌توانند پزشک را به تشخیص قطعی و صددرصد آپاندیسیت برسانند به جراحان توصیه می‌شود در صورت شک تشخیص با احتمال بالا دست به تیغ جراحی ببرند. این کار اگرچه سبب می‌شود در پاره‌ای از موارد، شکم بیماران بدون دلیل باز شود، اما احتمال عدم تشخیص به موقع و ابتلای بیمار به عفونت‌های گسترده داخل شکمی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. در میان جراحان قانون معروفی وجود دارد که می‌گوید جراح حاذق کسی است که درصدی از آپاندیس‌های جراحی شده توسط او دچار هیچ مشکلی نباشند. بیان این قانون به این دلیل است که اگر پزشکی در جراحی آپاندیس، آنقدر سخت‌گیرانه عمل کند که همگی افراد جراحی شده توسط وی مبتلا به آپاندیسیت باشند به این معنی است که تعدادی از بیمارانی که با تشخیص عدم ابتلا به آپاندیسیت و صرفاً با تجویز قرص مسکن از بیمارستان مرخص کرده‌اند در روزهای آینده با تشدید عفونت و پاره شدن این زائده و انتقال عفونت به داخل حفره شکمی با حالی بسیار وخیم‌تر به خود او یا جراح دیگری در بیمارستانی دیگر مراجعه خواهند کرد.
