بازیهای ذهن

بازیهای ذهن:

⭕️آشنا بودن اطلاعات از درست بودن اطلاعات مهم تر است!⭕️

(خطاهای ذهنی رایج و تکنیک های کاربردی برای استراتژیست ها)

عزیزترین شما می خواهد یک سفر ۱۰۰۰ کیلومتری داشته باشد. چه زمانی بیشتر نگران هستید؟ زمانی که وی با هواپیما مسافرت می کند یا یا اتوبوس! بدیهی است که جواب اکثر ما هواپیماست! اما خودمان هم می دانیم که واقعیت چیز دیگری است.

این سوگیری “یک قاعده سرانگشتی” و یک میان بر ذهنی است که برای تخمین یک احتمال استفاده میشود. افراد برای حدس احتمال وقوع یک پیامد بر اساس میزان شیوع یا رواج آن مبتنی بر زندگی و تجربیات خود اقدام می کنند. بر اساس این روش افراد تخمین احتمالات پیچیده را بر اساس تجربیات قبلی خود به سادگی برآورد می‌کنند.

به عبارت ساده تر، ما بر اساس گزارشات آماری تخمین نمی زنیم بر اساس آنچه در ذهن خود مرور می کنیم احتمال رخدادهای مختلف را حدس می زنیم. وقتی یک هواپیما می افتد تمام رسانه ها پوشش می دهند اما وقتی یک ماشین تصادف می کند هیچ رسانه ای پوشش نمی دهد.  حتی وقتی هواپیمای ماهان در ترکیه با گارد ریل برخورد می کند BBC پوشش می دهد!  به همین دلیل وقتی ما می خواهیم خطر ناشی از مسافرت را تخمین بزنیم، به ذهن خودمان رجوع می کنیم و چون اطلاعات مربوط به سقوط هواپیما دسترس پذیرتر است، احتمال آن را بیشتر ارزیابی می کنیم.

به این سوگیری می گویند: سوگیری مبتنی بر آشناگرایی یا دسترس پذیری  Availability

?تکنیک های کاربردی درمان و مقابله:

راه حل اصلی مقابله با چنین پدیده ای، ریشه‌یابی منبع اطلاعات (بررسی هوشیارانه/آگاهانه منابع اطلاعاتی تخمین و تصمیم) است. اصولا این پدیده چون در ناخودآگاه اتفاق می افتد می توان با تغییر زمین بازی (بررسی آگاهانه) این شرایط را بهبود داد. به این مثال دقت کنید. مثلا می خواهید سهام بخرید. خود به خود ذهن شما بر اساس قاعده دسترس پذیری یا آشناگرایی به سراغ شاخص‌هایی میرود که اخیرا از رسانه های عمومی و اختصاصی شنیده اید. حالا می توانید با زیرسوال بردن منبع این تخمین/تصمیم ذهن خود را به سمت شاخص هایی ببرید که هیچ هیاهوی رسانه ای پیرامونش نیست. کاری که وارن بافت (ثروتمندترین بازیگر بازار سهام) می کند، وی بر اساس واقعیت ها و آمار و اطلاعات تصمیم می گیرد و نه اخباری که رسانه ها می دهند. وی بر اساس صحت اطلاعات تصمیم می گیرد نه دسترسی پذیری آن.

⭕️آگاهی نحسی می آورد‼️

فرض کنید بعد از مدت ها، بالاخره فرد مورد علاقه تان را برای زندگی پیدا کرده اید. وی فردی است که تمام ویژگی های مورد توجه شما را دارد و او را دو سال است که می شناسید. اما وقتی آن را به پدر و مادر خود معرفی می کنید. آن ها از شما توضیح می خواهند که چرا چنین فردی را انتخاب کرده اید و از شما سوالات بدیهی و پیاپی می پرسند، شما کفرتان در می آید!

یا در مثالی دیگر فرض کنید که شما استراتژی جدیدی برای شرکت ترسیم کرده اید. این استراتژی بعد از شش ماه گفتگو، تفکر و تصمیم گیری بدست آمده است، حالا در تعاملاتی که با مدیران میانی دارد همه از شما دلیل این انتخاب را می خواهند و برخی نیز به استراتژی شما اعتقادی ندارند. شما کفرتان در می آید!

به این پدیده می گویند آگاهی نحس یا نفرین آگاهی/دانش! (Curse of Knowledge)

این خطای شناختی زمانی پیش می‌آید که فردی با اطلاعات قوی در یک زمینه کاری، این امر را بسیار دشوار می‌یابد که بخواهد از دید یک فرد کمتر مطلع به یک وضعیت خاص بنگرد. به بیان دیگر دانسته‌های قبلی آن فرد همچون یک نفرین همراه او هستند و اجازه نمی‌دهند یک وضعیت خاص را بدون وجود آن دانسته‌ها بررسی کند.

شما یک محصول یا خدمت جدید به بازار عرضه کرده اید. و آن را بیش از هر شخص دیگری می‌شناسید و به مزایا و معایب آن واقفید، درحالی‌که یک کاربر آن را از دیدگاهی کاملا متفاوت ارزیابی می‌کند و یا ناآگاه است و یا ناباور! و شما تعجب می کنید که چرا وی در مورد ویژگی های بارز این محصول این قدر بی تفاوت است.

این پدیده علاوه بر زندگی عادی، در مدیریت استراتژیک و مدیریت تحولات استراتژیک در سطح سازمان و ملی بسیار کاربرد دارد.

تکنیک های کاربردی درمان و مقابله:

دو راه حل می توان پیشنهاد کرد:

الف) با یک فرد ناآگاه در زمینه ای که در آن مسلط هستید به گفتگوی آزاد بنشینید و از وی بخواهید که آزادانه و فارغ از هرگونه پیش فرضی شما را سوال پیچ کند. سوالات وی را یادداشت کنید و برای آن جواب های ساده و صریح فراهم کنید.

ب) کفش خود را عوض کنید! و با کفش های طرف مقابل (پدر و مادرتان در مثال معرفی فرد مورد علاقه تان، همکاران تان در مورد استراتژی جدید شرکت و مشتری تان در مورد فروش محصول جدید) کمی راه بروید. آنگاه خواهید دید که آن قدرها که به نظر می رسد همه چیز شفاف و روشن و ساده نیست.