شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی (Chemotherapy) که به اختصار CHEMO (شیمی) نیز نامیده می شود، روشی خاص برای درمان سرطان است و با استفاده از داروهای مخصوص، سلول های سرطانی را از بین می برد.
نحوه کار شیمی درمانی به چه صورت است؟
این روش، برخلاف پرتودرمانی و جراحی که فقط قسمت خاصی از بدن را درمان می کنند، سلول های سرطانی سرتاسر بدن را که به سرعت رشد کرده و تقسیم می شوند، مورد هدف قرار می دهد.
اما از آن جایی که روی سلول های سالم مانند سلول های پوست، مو، روده و مغز استخوان را نیز تاثیر دارد، عوارض جانبی نیز با خود به همراه خواهد د
شیمی درمانی چه کاری انجام می دهد؟
نحوه کار شیمی درمانی به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن بستگی دارد.
- درمان: سلول های سرطانی را که توسط پزشک قابل تشخیص نیست، از بین برده و جلوی رشد مجدد آن ها را خواهد گرفت.
- کنترل: در بعضی موارد، ممکن است جلوی گسترش سرطان به قسمت های دیگر بدن را گرفته یا سرعت رشد تومورهای سرطانی را کاهش دهد.
- کم کردن و تسکین دادن علائم: در برخی موارد، شیمی درمانی نمی تواند جلوی گسترش سرطان را گرفته یا آن را درمان کند، اما می تواند با کوچک کردن تومور ها، درد و فشار ناشی از آن ها را کاهش دهد. لازم به ذکر است که این تومورها مجددا شروع به رشد خواهند کرد.
شیمی درمانی چگونه استفاده می شود؟
شیمی درمانی ممکن است به تنهایی، سرطان را درمان کند، اما گاهی نیز می تواند در ترکیب با موارد زیر استفاده شود:
- جراحی: پزشک می توند از این طریق، تومورهای سرطانی، بافت یا اندام های آلوده به سلول های سرطانی را از بین ببرد.
- پرتودرمانی: در این حالت، پزشک از ذرات رادیواکتیو نامرئی برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کند. این کار ممکن است با استفاده از دستگاه خاصی که بیرون از بدن قرار دارد، انجام شده یا مواد رادیواکتیو در نزدیکی بافت سرطانی و یا حتی در داخل بدن شما قرار گیرد.
- درمان بیولوژیک: مواد غذایی زنده به شکل باکتری، واکسن یا آنتی بادی به دقت وارد بدن شده تا سلول های سرطانی را از بین ببرند.
شیمی درمانی می تواند برای موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:
- کوچک کردن تومور قبل از پرتو درمانی یا جراحی که شیمی درمانی نئوادجوانت (neoadjuvant chemotherapy) نامیده می شود.
- از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده بعد از جراحی یا پرتو درمانی که شیمی درمانی ادجونت (adjuvant chemotherapy) نام دارد.
- بهبود نتایج درمان های دیگر مانند پرتودرمانی یا درمان بیولوژیک
- از بین بردن سلول های سرطانی که مجددا رشد کرده یا به سایر بخش های بدن گسترش یافته اند.
تعداد جلسات شیمی درمانی
این مسئله به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع سرطان
- عمق سرطان
- هدف درمان: بهبود سرطان، کنترل رشد سلول ها و یا تسکین درد
- نوع شیمی درمانی
- واکنش بدن نسبت به درمان
شیمی درمانی ممکن است به صورت دوره ای بوده و در بین دوره ها، زمانی برای استراحت بیمار مشخص شود.
برای مثال، در یک چرخه ۴ هفته ای، یک هفته بیمار تحت درمان قرار گرفته و سه هفته بعد را به استراحت می پردازد.
این زمان سه هفته ای، به بدن اجازه می دهد تا سلول های سالم و جدید تولید کند.
وقتی که این چرخه را شروع می کنید، بهتر است درمان را کنار نگذارید، مگر در صورتی که درمان در بدن تان عوارض جانبی شدیدی ایجاد کرده و پزشک، چرخه درمانی را متوقف کند تا برنامه جدیدی، توسط تیم پزشکی، جایگزین آن شود.
انواع شیمی درمانی
- تزریق: دارو، به صورت مستقیم، به سطح زیر پوست و قسمت عضله باسن، ران و بازو یا قسمت های دارای چربی دست، پا یا شکم تزریق می شود.
- شریان های داخلی: دارو، از طریق سوزن یا لوله ای نازک، مستقیما به شریان اصلی که به محدوده سرطان منتهی می شود، تزریق می گردد.
- Intraperitoneal (درون صفاقی): داروها به حفره صفاقی که شامل اندام هایی مانند کبد، روده، معده و تخمدان است، تزریق می شود. این کار، در حین عمل جراحی، توسط لوله ای با پورت ویژه و به وسیله پزشک انجام خواهد شد.
- درون وریدی (IV): دارو شیمی درمانی به طور مستقیم به رگ ها وارد می گردد.
- موضعی: دارو، به صورت کرم، بر روی پوست مالیده می شود.
- خوراکی: دارو به صورت قرص یا شربت مصرف خواهد شد.
شیمی درمانی درون وریدی به چه صورت است؟
- سوزن سرنگ: دارو ممکن است از طریق یک سوزن نازک به رگی روی دست یا پایین بازو تزریق شود. پرستار سوزنی را وارد رگ کرده و وقتی تزریق تمام شد، آن را بیرون می کشد. اگر در طول درمان احساس درد یا سوزش داشتید، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
- کاتتر (میل جراحی): این وسیله، لوله ای نرم و باریک است که پزشک، یک قسمت آن را به رگ اصلی که اغلب در قفسه سینه قرار دارد، وارد می کند. قسمت دیگری که بیرون از بدن قرار گرفته، داروهای مورد نیاز، مواد شیمی درمانی و گاهی نیز خون را به بدن بیمار تزریق می کند. این وسیله، تا اتمام درمان، درون بدن باقی می ماند.
- پورت: این وسیله یک صفحه گرد کوچک است که جراح آن را زیر پوست شما قرار می دهد و به کاتتری وصل می شود که درون یک رگ اصلی، معمولا در قفسه سینه، قرار دارد. پرستار ممکن است برای تزریق داروی شیمی درمانی یا گرفتن خون، سوزنی را وارد پورت کند. اگر درمان بیش از یک روز طول بکشد، این سوزن می تواند برای مدت طولانی تری در بدن باقی بماند. به همین دلیل، در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت در اطراف پورت، حتما پزشک را مطلع کنید.
- پمپ: اغلب به کاتتر یا پورت متصل می شود تا مقدار داروهای دریافتی شیمی درمانی و سرعت تزریق آن ها را به بدن شما کنترل کند. شما ممکن است این پمپ را با خود حمل کرده یا به وسیله جراحی، آن را زیر پوست خود قرار دهید.
عوارض شیمی درمانی
هیچ راهی برای آگاهی از این مورد وجود ندارد، زیرا این مسئله بستگی به سلامت عمومی بیمار، نوع سرطان، اندازه آن، میزان و نوع داروهای شیمی درمانی و هم چنین ژنتیک فرد بستگی دارد.
معمولا ممکن است بعد از شیمی درمانی احساس مریضی و خستگی داشته باشید.
از این رو، از فردی بخواهید شما را همراهی کرده و بعد از درمان، به منزل برساند.
همچنین، بهتر است تا دو روز بعد از شیمی درمانی، استراحت کاملی داشته باشید.
در این زمان، بهتر است تحت مراقبت بوده و رژیم غذایی خود را کنترل کنید و در صورت بروز برخی عوارض جانبی، از پزشک کمک بگیرید.
آیا در حین شیمی درمانی می توان کاری انجام داد؟
این مسئله به نوع فعالیت و احساس شما بستگی خواهد داشت. معمولا بعضی روزها که حال تان خوب نیست، ممکن است تمایل داشته باشید که کار کمتری انجام داده یا حتی در خانه بمانید.
هزینه شیمی درمانی
این مسئله به نوع شیمی درمانی، میزان داروی دریافتی و تعداد جلسات درمانی بستگی خواهد داشت.
همچنین، عواملی مانند محل زندگی و محل درمان که ممکن است در خانه، کلینیک و یا حتی بیمارستان باشد، هزینه شیمی درمانی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
حتما در بیمه نامه، قسمت مربوط به شیمی درمانی را کاملا مطالعه کنید تا از موارد مورد قبول بیمه، هزینه های احتمالی و پزشک مورد تایید آن ها اطلاعات کافی پیدا کنید.
