علم در خانه : پیش بینی علمی در زندگی روزمره

یکی از مهمترین فایده های علم قدرت پیش بینی آن است. موضوع این است که بسیاری فکر می کنند، پیش بینی علمی کار دانشمندان بزرگ است. البته پیش بینی اتفاقاتی که با افزایش ۳ درجه ای دما بر روی زمین می افتد یا پیش بینی آینده جهان با وجود انرژی و ماده تاریک و نظیر اینها نیاز به دانش تخصصی بالا دارد، اما تفکر علمی برای پیش بینی های بسیار ساده نیز در زندگی روزمره کاربرد دارد و حتی مفید تر از پیش بینی چند میلیارد سال آینده جهان است! مثال ها کدامند؟ لیوانی که در لبه میز قرار دارد احتمال سقوط و شکستنش بیشتر است! عینکی که بر روی فرش گذاشته می شود زودتر زیر پا رفته و له می شود.! پوست، زیر آفتاب می سوزد و زودتر چروک می خورد. در مکانهای عمومی هنگام خداحافظی با دوستتان، وقتی یکباره بر می گردید، احتمال تصادف با اشخاص دیگر زیاد است! در یک مهمانی هنگامیکه وسایلتان را به هر گوشه پرت می کنید، احتمال جا گذاشتن یکی از آنها بالا می رود! هنگامیکه با جیب حاوی کلید ، موبایل یا وسایل دیگر به دستشویی می روید، احتمال افتادن آنها در چاه توالت وجود دارد.هنگام در آوردن تی شرت در اتاق ممکن است لامپ آویزان را بشکنید و بسیاری از این مثالها! (اگر تجربه ای در این زمینه دارید، لطفاکامنت بگذارید) برخی استدلال می کنند که توجه به این جزییات زندگی را سخت می کند! اما تمرین از همین جا شروع می شود!
با این حال یادگیری فرهنگ پیش بینی علمی از این جزییات واقعا مهم تر است! چون افراد بدون این فرهنگ در موضوعات مهم تر و حتی حرفه خود نیز از پیش بینی های علمی به دور خواهند بود! این مثال چطور است؟ اگر در دستشویی همزمان از جرم گیر و سفید کننده استفاده شود مقادیر زیادی گاز کلر آزاد می شود که حتی مرگ آور است. خوردن و نوشیدن همراه با خندیدن یا حتی حرف زدن می تواند آدمی را تا مرز خفگی پیش ببرد! شوخی با اسلحه یا بی دقتی در استفاده از آن می تواند باعث جراحت و حتی مرگ شود. به گفته نظامیان حرفه ای تفنگ پر دشمن را می کشد و تفنگ خالی دوست را!
از این مثالها خطرناک تر نیز وجود دارد. در ایران سوانح رانندگی، سالانه به اندازه زلزله بم قربانی می گیرد که چند برابر میانگین دنیاست! چه میزان از این رقم به عدم رعایت فرهنگ پیش بینی علمی بستگی دارد؟! شخصی که هنگام عبور از خیابان در ترافیک از میان دو خودرو که نیم متر از هم فاصله دارند رد می شود، شبیه راننده خودروی عقبی که تا این حد به خودروی جلویی چسبانده، اهل پیش بینی نیست یا به آن اهمیت نمی دهد! بسیار ساده است که بگوییم یک شیب ملایم، حواس پرتی یا ناشیگری راننده هنگام حرکت و قرار گرفتن شما میان این دو خودرو می تواند به چه فاجعه ای ختم شود؟ باید دست از خرافاتی همچون قسمت، سرنوشت، چشم شور ، سق سیاه و این مزخرفات برداشت و علمی فکر کرد و علمی پیش بینی نمود! باور کنید حاضرم با بلند کردن دست چپم قسم بخورم که خانه ای را دیده ام که بیش از ۲ میلیارد در آن خرج شده است. استخر دارد و چندین میلیون خرج دکور آن شده، اما در کنار راه پله اش نرده گذاشته نشده است! چه بسیارند خانمهای محترمی که به صورت تک بعدی دکور منزل را صرفا بر اساس زیبایی و یا مد می چینند و فقط از ایمنی خبری نیست، به ویژه اگر کودکی در خانه باشد، بحث ایمنی بسیار جدی تر می شود! برای بنده این نظر پذیرفتنی است که زیبایی ذاتی و طبیعی (نه مد و فشن) با ایمنی گره خورده است! احتمالا به این خاطر است که برای ما بیشتر حیوانات گیاهخوار زیباتر و در واقع ایمن تر از انواع گوشتخوار است!امروزه در طراحی ابزار و محصولات عمومی ، بحث ایمنی بسیار مهم تر از زیبایی است و متاسفانه تولید کنندگان ایرانی از این اهمیت غافلند! در طراحی کفش باید نکات طبی و فیزیولوژی پا در نظر گرفته شود و شرکتهای مشهور به این موضوع می اندیشند. شرکت سوئدی ولوو در خودروهای خود، حتی برای عابر پیاده کیسه هوا نصب کرده است! شما چند وسیله در خانه می شناسید که طراحی آنها می توانست از ایمنی بالاتری برخوردار باشد؟
دوستی می گفت کودکان یکی از فامیل بر روی تراس خانه شان بازی می کردند و من با مشاهده کوتاهی نرده های تراس از آرامش پدر و مادر این بچه ها یکه خوردم و موضوع را به ایشان گفتم! جواب چه بود؟ نرده ها خیلی هم کوتاه نیست. البته بچه ها را خدا نگه می دارد! من خودم در بچگی و … ادامه داستان سرایی ایرانی که چگونه خدا بچه ها را محافظت می کند! به یک ماه نکشید که یکی از بچه ها از آن تراس سقوط کرد! شانس یار ایشان بود که تراس در طبقه اول واقع شده بود! با این حال جراحت نسبتا شدید کودک و بیمارستان درب منزل ایشان را زد! حتما حدس زده اید که این پدر و مادر چه درس و تجربه ای گرفتند؟ دوستم می گفت من بین فامیل به چشم شور متهم شدم!!

در گذشته یکی از بازیهای ما این بود که اسکناس تا نخورده ای را آویزان می گرفتیم و از دوستمان می خواستیم هنگام سقوط آن را بگیرد. شخص با دو انگشت شست و اشاره ، اسکناس را از وسط آن در میان گرفته و منتظر می ماند، اما به جز در موارد استثنایی نمی توانست اسکناس رها شده را بگیرد! این بازی ساده چه ربطی به عدم رعایت فاصله ایمنی در رانندگی که سبب بسیاری از تصادفات می شود، دارد؟ زمان سقوط اسکناس از میان انگشتان شخص کمی بیش از ۱۰۰ میلی ثانیه است. زمان واکنش یک شخص سالم حدود دو برابر این مقدار است. زمان پلک زدن یک شخص دو برابر این واکنش یعنی حدود ۴۰۰ میلی ثانیه است! برای یک راننده متمرکز، جوان و الکل نخورده ، زمان واکنش به یک حادثه، تشخیص موقعیت، تصمیم گیری و نهایتا فشار پدال ترمز به بیش از یک ثانیه می رسد. اگر خوش بینانه آن را یک ثانیه فرض کنیم، برای سرعت ۹۰ کیلومتر در ساعت یعنی ۲۵ متر حرکت خودرو تا زمان فشار پدال ترمز! معمولا عوامل دیگر و از جمله عملکرد ترمز تا زمان توقف، این فاصله را به بیش از ۵۰ متر می رساند! این یعنی پیش بینی علمی در رانندگی! در یک تقاطع، معمولا افراد حرکت خود را با آهنگ حرکت خودرو در مسیر عمودی تنظیم می کنند، غافل از اینکه آن خودرو هر لحظه ممکن است ترمز بگیرد و زمان عکس العمل شما برای جلوگیری از تصادف،کافی نیست! این بحث، یکی دیگر از سوتی فیلمها را نیز نشان می دهد. گانگستری که هفت تیر را بر روی سر پلیس گذاشته و وی را تهدید می کند! زمان قاپیدن مچ شخص برای یک پلیس حرفه ای همیشه کمتر از واکنش گانگستر و شلیک است!
ما معمولا درک درستی از حوادث احتمالی یا تصادف نداریم چون با احساسات و غرایز خود نتیجه گیری می کنیم! اگر فرض کنیم هر بی احتیاطی در رانندگی یا هر بخشی از زندگی، در همان لحظه با یک مجازات متناسب همراه می شد، فرد به صورت غریزی دست از تکرار این بی احتیاطیها بر می داشت. مثلا یک نیش سوزن به ازای هر خطای رانندگی! اما با عرض تاسف قانون احتمالات بدین گونه نیست! در این حالت مجازات خطاها جمع شده و یکباره دامن خاطی را می گیرد! مثلا در رانندگی می شود «تصادف»، که گاهی واقعا جبران ناپذیر است! گاهی تنها رعایت یک درک علمی در همین بحث رانندگی می تواند آمار سوانح را به شدت کاهش دهد و به گفته یکی از خوش ذوقان چه بسا در آینده در جاده ها نه تنها کشته ندهیم، بلکه زاد و ولد هم داشته باشیم!
یاد بگیریم، عمل کنیم و به کودکان خود آموزش دهیم. از پیش بینی های علمی در تمامی ابعاد زندگی خود استفاده کنیم. اگر موج این فرهنگ علمی در یک جامعه گسترده شود، نتایج آن خیره کننده تر از بسیاری از شعارهای زود گذر خواهد بود!