لوکا؛ آخرین بازمانده مشترک جهانی

یک گزارش جدید علمی که طی روزهای پیش در آمریکا منتشر شد، تصریح می کند یک موجود جاندار قدیمی، پدر و بانی تمامی اشکال حیات و موجودات زنده ای بوده است که طی قرن های مختلف در کره زمین زیسته اند.این نتیجه ای است که گروهی از دانشمندان آمریکا و اروپا دراقدامات و تحقیق های مشترک خود به آن رسیده اند. موجود پایه مورد بحث چیزی حشره مانند و کوچک است که دانشمندان نام مخفف لوکا را به آن اطلاق کرده اند و معنای لغوی آن «آخرین بازمانده مشترک جهانی» و به روایت دیگر «آخرین موجود مشترک» است. گمان می رود این موجود ۳ تا ۴ میلیارد سال پیش کره زمین را در اشغال خود داشته و بعداً به تدریج رشد کرده و به شکل های تازه تر و بسیط تر درآمده و به آرامی انواع جانوران و سپس انسان را موجب شده است.

بر اساس گزارش جدید تحقیقی دانشمندان، لوکا مثل باکتری ها از یک تک سلول شکل می گرفته و چیزی فراتر و بیشتر از آن نبوده اما طی تاریخ و پس از تحولات مختلف فیزیکی و شیمیایی و ژنتیک بر روی آن انسان های بدوی، چهارپایان، میکروب ها و حتی گیاهان و در نهایت انسان های مدرن از آن مشتق شده اند. آن روند میلیون ها سال طول کشیده است. اما اگر گمانه زنی دانشمندان صحت داشته باشد، هر موجود جانداری از همان حشره تک سلولی چند میلیارد سال پیش نشأت گرفته است.
ریشه های کار
«آنتونی پول» یک بیولوژیست دانشگاه استکهلم سوئد که جزو گروه دانشمندان تحقیق کننده روی طرح فوق بوده است، می گوید: «باور ما این است که هر موجود زنده ای که امروز می بینیم و هر چیزی که برای مشاهده اش به میکروسکوپ نیاز داریم، به گونه ای از آن موجود اولیه و موتاسیون و تحول ژنتیکی که مدت به مدت روی آن انجام شده ریشه و نشأت گرفته است. اشکال مختلف حیات در جانداران متعدد از روز نخست شکل گیری کره زمین تا به حال، جملگی از درون همان حشره درآمده است و طی این روند دائماً کامل تر و متنوع تر شده است.»
اگر فرض فوق صحت داشته باشد، انسان نه مدل بسط یافته و مدرن و کم مو شده میمون ها بلکه به گونه ای قوم و خویش دور هر موجود جانداری است که تصور کنید. از طوطی ها گرفته تا نهنگ ها! به حرف های مکس برن اشتاین که یک متخصص بیوشیمی در مرکز تحقیقات ناسا در مافت فیلد واقع درایالات کالیفرنیا آمریکا است رجوع می کنیم. «لوکا می تواند پدر تمام جانداران و در دراز مدت «انسان ساز» بوده باشد. شکل کنونی انسان نتیجه ده ها بار جهش ژنتیکی و فیزیکی بر روی لوکا است. لوکا به لحاظ بیوشیمی و ترکیب وجودی اش بسیار شبیه به موجودات جاندار فعلی بود.»
یک وحدت بزرگ
ریچارد داوکینز بیولوژیست آمریکایی در کتاب جدیدش که قصه نیاکان نام دارد، می گوید: «اگر به شکلی هوشمندانه و به اندازه کافی به سمت عقب برویم، در می یابیم که اسلاف و نیاکان تمام جانداران یکی بوده اند. کافی است به ریشه های کار و اشکال اولیه حیات نگاه کنید تا به این قضیه پی ببرید. زندگی جانداران از یک جا و با ریشه ای مشترک شروع شده است. به واقع یک وحدت بزرگ را در این ماجرا مشاهده خواهید کرد.»
محققان فوق بر این باورند که هر چه بیشتر روی زندگی لوکا تحقیق شود، فزون تر از پیش رازهای تحولات و تکامل های ژنتیکی مشخص خواهد گشت، علم پزشکی متحول تر خواهد شد و حتی بر پایه آن می توان امید بست که انواع شکل های بدوی حیات روی سایر سیاره ها کشف و لمس شود.
اعصار اولیه
اگر لوکا میلیاردها سال پیش در کره زمین جولان می داد و الآن به اینجا و شکل های کنونی حیات و صدها جانور متفاوت و البته ظهور انسان هوشمند منجر شده است، چرا همان اتفاق اینک در سایر سیارات در حال شکل گیری نباشد؟ جیمز لیک یک بیولوژیست دیگر که متخصص مولکول شناسی است و در دانشگاه کالیفرنیا در شهر لس آنجلس تدریس می کند، می گوید: «با این که لوکا به اعصار اولیه باز می گردد سن و پیشینه ای بس کهن دارد، طبق تحقیقات و برداشت های ما یک ارگانیسم مدرن و پیشرفته را در بر داشته است. من باید آن را حشره خوش شانس بنامم زیرا اسلاف این حشره و آنهایی که لوکا از آنها منتج شد زنده ماندند اما سایر خط های حیاتی و موجودات میکروبی و غیرمیکروبی زمان به تدریج جان باختند و منقرض شدند. با این حال باید متذکر شوم که لوکا اولین شکل حیات روی کره زمین نبوده است و قبل از آن نیز حیات روی کره خاکی جریان داشته است، مدت های مدید نیز جریان داشته است.»همه چیز از او آغاز شد
نوبت «بلیر هجز» که یک بیولوژیست شاغل در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا واقع در یونیورسیتی پارک است می رسد تا نظر تخصصی اش را ارائه بدهد. او که عضو گروه تحقیقگران مورد بحث بوده و گزارش علمی جدید دستپخت او هم محسوب می شود، به واشنگتن پست گفته است: «همه چیز از لوکا شروع شد. او از حدود ۴ میلیارد سال قبل سلسله مراتب تحول و پیشرفت و اعتلای شکل های مختلف حیات را آغاز کرد. کاری که ما اینک در سال ۲۰۰۵ باید انجام بدهیم ردیابی چگونگی این تحول ۴ میلیارد ساله است. قسمتی از آن بر ما روشن است اما بخش اعظم آن که به شروع و ادامه ماجرا برمی گردد مبهم نشان می دهد. ما یک تصویر کلی از ماجرا داریم، اما این کافی نیست. هر چه کاملتر و بهتر این روند را کشف و لمس کنیم به نفع ما خواهد بود زیرا باعث می شود علوم نوین و منجمله پزشکی مدرن را نیز بهتر بشناسیم. بر اساس آن می توانیم راه هایی را برای درمان بیماریها و علم سلول شناسی بیابیم که پیش از این برای ما غیرقابل تصور بوده است.»
سیمای نامشخص
تصور و تلقی هجز و همکارانش این است که هر «لوکا» به رغم تک سلولی بودن، بالغ بر صدها ژن بوده که می توانسته اند بخورند، رشد کنند و به تولید مثل بپردازند با این حال شکل و نما سیمای دقیق لوکا قابل تخمین زدن نیست. دیوید پنی یک متخصص مولکول شناسی و عضو دیگری از گروه تحقیق که در دانشگاه میسی نیوزیلند کار می کند، می گوید: «ما هنوز نتوانسته ایم طبیعت و مقتضیات این موجود جاندار اولیه را مشخص سازیم و فقط مشتی حدس می زنیم، حال آن که کشف این قضیه به ما کمک می رساند تا روند تکامل حیات و تغییر شکل دادن جانداران بیابیم.»
به حرف های جیمز لیک بازمی گردیم: «هر چه ما بیشتر و بهتر بفهمیم که لوکا چه شکل و فرمی داشته، فزون تر هم خواهیم فهمید که اولین نوع حیات در کره زمین چگونه بوه و زندگی چگونه شکل گرفته و ناگهان جاری شده است. کافی است نقاط و نکات اولیه را بفهمیم و در آن صورت تمام مسائل بعدی را نیز در خواهیم یافت. از تاریخ گرفته تا جغرافی، محیط زیست و هر چه از روز اول در کره زمین و در گستره حیات شکل گرفته است تنها اطلاع و برداشت بنیادین ما این است که همه چیز با این موجود اولیه مشترک و یا همان لوکا شروع شده است. طی اولین جهش ژنی از روی آن یک موجود جاندار پیشرفته تر ایجاد شده و جهش بعدی موجود دیگری را روی زمین کاشته و این روند به همین شکل ادامه یافته است.»
پایه اکتشاف های بعدی
«آنتونی پول» که پیشتر وصف او نیز رفت، می افزاید: «خوشبختانه وارد یک پروسه جذاب و تعیین کننده شده ایم و آن تلاش برای مشخص شدن سرنوشت لوکا و اتفاقاتی است که برای آن افتاده است. ما نمی دانیم این اتفاقات دقیقاً چه بوده است اما یک سری فرض داریم که باید آن را با داده ها و اطلاعات مان در خصوص جهش های ژنتیکی روی موجودات جاندار قیاس و هماهنگ کنیم.از این قضیه و مقایسه چیزی برای ما سر برخواهد آورد که شاید پایه سری بعدی اکتشاف های ما باشد.»
در عین حال این عرصه هنوز سرشار از ابهام ها و عدم اطمینان ها است و اعضای گروه تحقیق روی بسیاری از مسائل اتفاق نظر ندارند و راه متفاوت خود را می روند. آنتونی پول که هفته پیش یافته های خود و همکارانش را در کنفرانس مطبوعاتی در همیلتون اونتاریوی کانادا برای حاضران و رسانه ها توضیح داد، نیز منکر آن روند نیست.
به ندرت ممکن است در گروه ما دو نفر بیابید که در خصوص شکل و سیما و روش عملکرد لوکا یک باور مشترک و مشابه داشته باشند. نباید هم جز این باشد. ما راجع به موجود جاندار موهومی صحبت می کنیم که میلیاردها سال پیش در کره زمین می زیسته است. این یک ارگانیسم به کلی ناشناس برای ما است و فرآیندهایی هم که موجب تحولات مختلف روی موجود اولیه شده، بر ما روشن و شفاف نیست.»
اصل قضیه
گروهی از تحقیق گران معتقدند لوکا ژن های خود را در زنجیره های A.N.D ذخیره می کرده و این مشابه با فرآیندهای جدید و کنونی حیات در جانداران است.بعضی دیگر نیز اعتقاد دارند لوکا از یک روش انبارسازی بدوی به نام RNA سود می جسته است. معدودی را هم پیدا می کنید که به اصل قضیه یعنی وجود لوکا شک دارند. ولی برای آنها نیز این باور وجود دارد که حیات باید ابتدا در یک موجود بدوی شکل گرفته و سپس به شکل های مختلف بسط یافته باشد و کاملترین نمونه کنونی آن انسان بوده باشد.اگر این فرضیه را بپذیریم آنگاه این سؤال و بهتر بگویم این ترس بر ما مستولی می شود که روند جهشی فوق ادامه خواهد یافت و موجودات کامل تری نسبت به انسان نیز در هزاره بعدی سر برخواهند آورد. میچل سوکین یک بیولوژیست شاغل در لابراتوار پیشرفته ووند هول در ماساچوست آمریکا که می ترسد جواب سؤال فوق را بدهد، صرفاً می گوید: «فکر کنم موضوع از اینها پیچیده تر باشد. معتقدم به جای یک موجود مشترک اولیه و قبول تک فرضیه لوکا، چندین و چند فرآیند متفاوت وجود داشته که با یکدیگر تبادل ژن کرده اند و از درون آنها موجودات مختلف سربرآورده اند و این قضیه میلیون ها سال را در بر گرفته است. در حال حاضر چنین چیزی در گستره حیات وجود ندارد و لااقل تا پایان عمر ما تحول ژنتیکی تازه ای روی نخواهد داد. هر چه از گذشته در این زمینه برای ما به جای مانده به اندازه کافی ابهام آور و ترسناک است. بخصوص که در برآورد کامل قضیه نیز شک و تردید داریم.»و همین تردید است که فرضیه لوکا را جذاب تر و بزرگتر می کند.

منبع: Space.com
وصال روحانی