رصدخانه جایی است که برای مشاهده و بررسی و اندازه‌گیری پدیده‌های آسمانی ساخته می‌شود. در گذشته، رصدخانه‌ها اساساً شامل “سُدْس” و برخی ابزارهای دیگر ستاره‌شناسی بود. سُدس (یک ششم) از ابزارهای ستاره‌شناسی برای اندازه‌گیری ارتفاع ستاره‌ها یا سیاره‌ها و یکی از ابزارهای اصلی رصدخانه‌ها پیش از اختراع تلسکوپ بوده و معمولاً به‌شکل کمانی از دایره (یک‌ششم دایره) ساخته می‌شده است. هرچه شعاع این کمان بزرگ‌تر بود اندازه‌گیری دقیق‌تری ممکن می‌شد.

رصدخانه‌های امروزی معمولاً تلسکوپ‌های بزرگ نوری یا رادیویی دارند که در اتاق‌های گردنده نصب شده‌اند و ما اینجا به بزرگترین نمونه‌های آن اشاره خواهیم کرد:

۱- تلسکوپ ال‌. بی‌. تی

تلسکوپ ال‌بی‌تی (Large Binocular Telescope) نام بزرگ‌ترین و قوی‌ترین تلسکوپ نوری ساخته شده در جهان است که در ایالت آریزونای آمریکا قرار گرفته‌است. تلسکوپ ال‌بی‌تی دارای یک تلسکوپ دوچشمی است که به اخترشناسان امکان خواهد داد تا کیهان را با جزئیات بیشتر و در اعماق ژرف‌تری جستجو کنند.

برخلاف اکثر تلسکوپ‌های امروزی که حاوی یک آینه برای جمع‌آوری نور هستند، تلسکوپ دوچشمی متشکل از دو آینه ۸٫۴ متری است.

قدرت تصویربرداری تلسکوپ ال‌بی‌تی در حدود ۱۰ برابر بهتر و واضح‌تر از تصاویر ارسالی از تلسکوپ فضایی هابل است.

برای ساخت تلسکوپ ال‌بی‌تی حدود ۱۲۰ میلیون دلار آمریکا هزینه شده و عملی شدن طرح آن به دلیل مشکلات خاص در طراحی قطعات اپتیکی و ساخت آن در حدود ۲۰ سال طول کشیده‌است. دانشگاه آریزونا اداره این تلسکوپ را بر عهده دارد.

۲- تلسکوپ بزرگ آفریقای جنوبی

تلسکوپ بزرگ آفریقای جنوبی ( South African Large Telescope) نام بزرگ‌ترین و قوی‌ترین تلسکوپ نوری واقع در رصدخانه آفریقای جنوبی است که در نزدیکی شهر ساترلند در آفریقای جنوبی قرار گرفته است.

این تلسکوپ متشکل از ۹۱ آیینه شش وجهی است که بطور مرکب تشکیل یک شبکه کندویی (mosaic) داده و قطر آن ۱۱ متر و صد سانتیمتر است.

تعداد زیادی دانشگاه در استفاده از این تلسکوپ شریک هستند.

۳- تلسکوپ بزرگ جزایر قناری

تلسکوپ بزرگ جزایر قناری ( Gran Telescopio Canarias) نام یکی از بزرگترین تلسکوپ‌های نوری جهان است که در رصدخانه “صخره ی بچه‌ها” در اسپانیا قرار گرفته است.

این تلسکوپ در سال ۲۰۰۶ آغاز به کار کرد و آیینه مقعر مشبک آن قطر ۱۰ متر و چهل سانتیمتر دارد.

تعداد زیادی دانشگاه در اسپانیا در استفاده از این تلسکوپ‌ها شریک هستند. دانشگاه فلوریدا و دانشگاه‌های مکزیک نیز در آن شریک هستند.

۴- تلسکوپ‌های کِک ۱ و ۲

تلسکوپ‌های کِک ( W. M. Keck Observatory) نام دو تلسکوپ از بزرگترین و قوی‌ترین تلسکوپ‌های نوری جهان هستند که در رصدخانه مونوکی در هاوایی قرار گرفته‌اند.

این دو تلسکوپ مشابه در ارتفاع ۴٬۱۴۵ متر از سطح دریا قرار دارند و هر یک از آیینه‌های مقعر مشبکی (mosaic)آنها با قطر ۱۰ متر تشکیل شده‌اند.

تعداد زیادی دانشگاه در استفاده از این تلسکوپ‌ها شریک هستند. دانشگاه کلتک و دانشگاه کالیفرنیا از این دسته‌اند.

۵- تلسکوپ هابی-ابرلی

تلسکوپ هابی-ابرلی  ( Hobby-Eberly Telescope) نام بزرگ‌ترین و قوی‌ترین تلسکوپ نوری واقع در رصدخانه مکدونالد است که در ایالت تگزاس آمریکا قرار گرفته است.

این تلسکوپ متشکل از ۹۱ آیینه شش وجهی است که بطور مرکب تشکیل یک شبکه کندویی (mosaic) داده که قطر آن ۹ متر و دویست سانتیمتر است.

دانشگاه تگزاس در شهر “آستین” این تلسکوپ را اداره می‌کند و چهار دانشگاه استنفورد، دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ و دانشگاه گئورگ آگوست گوتینگن در استفاده از این تلسکوپ شریک هستند.

۶- تلسکوپ سوبارو

تلسکوپ سوبارو ( Subaru Telescope) نام یکی از بزرگ‌ترین و قوی‌ترین تلسکوپ‌های نوری واقع در رصدخانه مونوکی است که در هاوایی قرار گرفته است.

این تلسکوپ متشکل از یک آیینه مقعر است که قطر آن ۸ متر و ۲۰ سانتیمتر است.

تعداد زیادی دانشگاه ژاپنی در استفاده از این تلسکوپ که در سال ۱۹۹۹ تاسیس شده، شریک هستند.

۷- تلسکوپ وی‌.ال‌.تی ۱،۲،۳،۴

تلسکوپ‌های وی ال تی و یا VLT (Very Large Telescope) چهار عدد از بزرگترین تلسکوپ‌های نوری جهان هستند که در رصدخانه پارانال در شیلی بصورت آرایه‌ای قرار گرفته اند.

این چهار تلسکوپ مشابه در سال‌های ۱۹۹۸-۲۰۰۱ آغاز به کار کردند و هر یک از آیینه‌های مقعری با قطر ۸ متر و ۲۰ سانتیمتر تشکیل شده‌اند.

مالکیت این تلسکوپ‌ها با سازمان رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) است.

۸- تلسکوپ‌های جمنای

تلسکوپ جمنای Gemini Telescope) ) یک جفت تلسکوپ بزرگ و بین‌المللی است.

این تلسکوپ‌ها که متعلق به یک کنسرسیوم بین‌المللی از کشورهای آمریکا، شیلی، استرالیا، کانادا، آرژانتین و برزیل هستند، توسط دانشگاه هاوایی در هایلو اداره می‌شوند.

یکی از تلسکوپ‌ها در رصدخانه مونوکی در هاوایی و دیگری در رصدخانه سرو پاچون در شیلی است. قطر آیینه این تلسکوپ‌های بازتابی ۸٫۱ متر است.

این دو تلسکوپ تقریباً کل بخش‌های شمالی و جنوبی آسمان را پوشش می‌دهند.

در حال حاضر این دو تلسکوپ در دسته بزرگترین و پیشرفته‌ترین تلسکوپ‌های نوری، فروسرخ در جهان هستند.

۹- تلسکوپ ام‌.ام‌.تی

تلسکوپ ام‌.ام‌.تی ( Multiple Mirror Telescope) نام یکی از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های ساخته شده در جهان است که در ایالت آریزونای آمریکا قرار گرفته است.

تلسکوپ ام.ام.تی مخفف واژه «تلسکوپ چند آیینه ای Multiple Mirror Telescope » است. این تلسکوپ در رصدخانه فرد لارنس ویپل قرار دارد و در سال ۱۹۸۷۷ ساخته شده است.

این تلسکوپ متشکل از آینه‌ای مشبک با قطر مرکب ۶٫۵ متر بوده و توسط دانشگاه آریزونا و مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیت‌ سونیان به صورت مشترک اداره می‌شود.

۱۰- تلسکوپ‌های ماژلان

تلسکوپ‌های ماژلان ( Magellan telescopes) نام دو تا از بزرگترین تلسکوپ‌های نوری جهان هستند که در رصدخانه لاس کامپاناس در شیلی قرار گرفته‌اند.

این دو تلسکوپ متشابه در سال ۲۰۰۰ آغاز به کار کردند و هر یک از آیینه‌های مقعری با قطر ۶٫۵ متر تشکیل شده‌اند.

تعداد زیادی دانشگاه در استفاده از این تلسکوپ‌ها شریک هستند. دانشگاه آریزونا، مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیت‌سونیان، ام آی تی و دانشگاه میشیگان از این دسته‌اند.