آیا مردان هم در محل کار مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند؟

در مطالب مختلفی در روزهای گذشته به انواع آزار جنسی به خصوص آزار جنسی در محل کار پرداختیم. همچنین گفتیم آزار جنسی در محل کار می‌تواند آزار جنسی مستقیم باشد – مثلا در قبال نوعی عمل جنسی، وعده پاداش و ترفیع از سوی کارفرما داده می‌شود یا در صورت برآورده نشدن خواسته آزاردهنده، قربانی بخصوص زنان به اخراج، کسر حقوق یا تنزل رتبه تهدید می‌شوند.

در نوع غیرمستقیم محل کار چنان مملو از ارجاعات، رفتارها و گفتارهای جنسی است که باعث معذب شدن، احساس ناامنی و آزار بخصوص برای زنان می‌شود.

اکثر قربانیان آزار جنسی در محل کار زنان و اکثر آزاردهندگان جنسی، مردان هستند، اما ممکن است که مردان هم قربانی آزار جنسی شوند (هم از طرف زنان هم مردان دیگر) و ممکن است آزاردهنده و قربانی هم‌جنس باشند.

بر اساس تحقیق از ۲۰۳۱ بزرگسال بریتانیایی که چند روز پیش منتشر شد، ۵۳ درصد زنان و ۲۰ درصد مردان تجربه آزار جنسی را در محل کار داشتند که از میان آنها ۶۳ درصد زنان و ۷۹ درصد مردان در باره این تجربه سکوت کرده بودند.

• آگاهی ما زنان از آزار جنسی در محیط کار بعد از تجربه امر صورت می گیرد. چطور می شود گذشته را با این آگاهی فراموش کرد و حال را ترمیم کرد؟

آزار جنسی برای قربانی عوارضی به همراه دارد. بر حسب شدت و دفعات و همچنین ویژگی‌های فردی این عوارض ممکن است شدید یا خفیف، زودگذر یا میان‌مدت یا مادام‌العمر باشند. در صورتی که این حادثه به افسردگی، اضطراب، ضربه روحی، انزوا و دیگر مشکلات سلامت روان منجر شده باشد باید با متخصصان و پزشکان و درمانگران مشورت کرد.

صحبت کردن در باره یک تجربه ناخوشایند ممکن است به برخی افراد (نه همه) کمک کند، اما بهتر است این کار با مشورت با متخصص انجام شود. فعالیت و تلاش برای آگاهی‌رسانی و مقابله با این آسیب اجتماعی ممکن است یک تجربه تلخ را به فایده‌ای اجتماعی بدل کند.

• آیا مذهبی بودن کشوری مثل ایران، تأثیری درکمیت آزارجنسی در مقایسه با کشورهایدیگر، مثلا در اروپا که ازنظر روابط زن ومرد آزادترندوجوددارد؟

برقراری چنین نسبتی کاری بسیار دشواری است. آزار جنسی در محل کار در کشورهای اروپایی هم مشکلی رایج است و آزادی روابط الزاما آن را حل نمی‌کند. مهمترین نکته این است که نگاه مردسالار حاکم نباشد، نگاهی که جنس مخالف را ابزاری جنسی می‌بیند (حتی زنان هم ممکن است نگاه مردسالار داشته باشند و مردان را وسیله جنسی ببینند)، قوانین و مقررات شفاف و اراده رسیدگی به موارد آزار وجود داشته باشد و البته مهمتر از همه این است که همه در این زمینه آموزش ببینند.

• با توجه به قوانین کنونى ایران بهترین راه براى اثبات آزار جنسى کلامى در صورت عدم وجود شاهد چیست؟

در مورد راه اثبات در ایران نمی‌توانیم اظهار نظر کنیم اما در کشورهای دیگر این توصیه‌ها وجود دارد:

• به رئیس خود یا مقامی بالاتر موضوع را مکتوب (نامه یا ای‌میل) مطرح کنید.
• اگر نهادهای صنفی یا اتحادیه یا امثال آن برای حمایت وجود دارند به آنها مراجعه کنید و کمک بخواهید.
• تمام موارد آزار را با ذکر تاریخ و محل ثبت کنید.
• به پلیس گزارش دهید.

همان‌طور که گفته شد قربانیان در تمام کشورهای دنیا به دلایل مختلف سکوت می‌کنند. نمی‌توان به قربانی چنین تجربه‌ای توصیه کرد که چه بکند یا نکند، اما تجربه تمام کشورهای نشان داده که سکوت مانع آزاردهنده نمی‌شود و حتی ممکن است مسئله شدت پیدا کند.

• آیا استفاده ابزاری زنان از زیبایی و جذابیت‌های جسمی در مقابل مردانمصداق آزار جنسی مردان نیست؟اگر کارمند زن در محل کار حرکات تحریک‌آمیز انجام بدهد، این آیا آزار جنسی به حساب نمی‌آید؟

زیبایی، جوانی، جذابیت، خوش لباسی، خوش مشربی و بگو و بخند به معنای دعوت جنسی نیست. در بحث آزار جنسی و بخصوص اذیت جنسی در محل کار، یکی از مهم‎ترین مشکلات این است که قربانیان (که اکثریت قریب به اتفاق آنها زنان هستند) مستقیم یا غیرمستقیم یا تلویحی به‌نحوی مقصر قلمداد می‌شوند.

برای روشن شدن مطلب مثالی می‌زنیم. اگر زنی مردی را در سر کار آزار جنسی دهد، آیا پذیرفته است که دلیل آن مثلا خوش‌تیپی مرد یا جذابیت او یا “رفتارهای تحریک‌آمیز” دانسته شود؟ اگر کسی در محل کار “رفتار تحریک آمیز” و نامناسب در محل کار انجام می‌دهد باید به نحو مناسبی موضوع را با فرد مطرح کرد نه آنکه آن را مجوزی برای پیشروی جنسی دانست.

• من مرد هستم و همکار خانمم مرتبا به من خیره می‌شود و به شوخی الفاظ رکیک بکار می‌برد، آیا من مورد آزار قرار گرفته ام؟

مردها هم ممکن است در محل کار قربانی آزار جنسی شوند. اگر رفتار همکار شما به وضوح حاوی مضامین جنسی است و رفتاری است که بر خلاف میل شما باعث آزار شما می شود، مصداق آزار جنسی است.

• در قوانین نافذه چه جزاهای برای آزاردهنده جنسی درنظرگرفته شده است؟

در کشورهای مختلف قوانین مختلفی برای آزار جنسی وجود دارد هر چند که در بعضی کشورها اصلا قانونی در این باره نیست. مجازات آن هم بر حسب شدت جرم متفاوت است، از غرامت و اخراج از محل کار گرفته تا زندان.

• لطفا مشخص بفرمایید کدام کشور و دولت دستورالعمل آزار جنسی را ارائه کرده است؟ و مبنای دسته‌بندی شما بر اساس کدام منبع معتبر است؟

در بسیاری کشورهای دنیا به‌خصوص در کشورهای غربی این دستورالعمل‌ها و مقررات وجود دارد و اعمال می‌شود هر چند که در کشورهای مختلف این مقررات و رویه‌ها با هم تفاوت دارند. آنچه ما به آن اشاره کردیم تعریف آزار جنسی که در بسیاری از کشورها در محافل پزشکی و حقوقی پذیرفته شده است.

• چه کارهای قانونی در برابر آزار جنسی می‌توان انجام داد؟ چطور باید جلوی آن را گرفت در حالی که مدیران مجموعه ها اغلب اهمیتی نمی دهند؟

مشکل بزرگ قربانیان آزار جنسی حتی در کشورهای ثروتمند غربی بی‌پناهی قربانی است. اینکه به چه کسی می توان مراجعه کرد، از چه کسی می توان کمک گرفت، آیا مراجع رسیدگی آن را جدی می گیرند، آیا قربانی خود مقصر قلمداد و بی آبرو و تحقیر می شود یا نه، آیا مقرات و رویه مشحص برای آن وجود دارد یا نه.

شاید مهمترین اقدامات، یکی تدوین قانونی برای آزار جنسی است و دوم اینکه کارفرما در صورت وقوع آزار جنسی در محل کار مسئول باشد. همچنین رویه شفاف و عادلانه‌ای برای رسیدگی تعریف شده باشد و این رسیدگی انجام شود. همان‌طور که کارفرما مسئول افراد در محل کار است، این مسئله هم باید بخشی از سلامت محل کار تعریف شود.