با کودک چاقم چه کنم؟
بچه را می‌گذارد روی وزنه و منتظر پرستار می‌ماند. پرستار می‌پرسد: «ماه چهارم شونزده کیلو براش زیاده خانم. شیر خودتو می خوره؟» زن خونسرد و راضی لبخند می‌زند: «هم شیر خودم هم بیسکوییت مادر. می‌ریزم تو یه ذره چای و لهش می‌کنم. هم خیلی دوست داره هم تپل‌تر شده.»
از قدیم اینکه نوزادی که به دنیا می‌آید وزنش بالا باشد و با وزن بالا رشد کند، یکی از نشانه‌های سلامت به نظر مادربزرگ‌ها بوده است. اینکه بچه وزنش معمولی باشد، لپش توی دست نیاید و رانش وقت نشستن چین نخورد از نظر آنها یعنی یک جای کار می‌لنگد. وقتی به کودکان و نوجوانان، به‌خصوص آنهایی که در شهرهای بزرگ‌تر ساکن هستند نگاه کنید، میی‌بینید که با وجود آگاهی بیشتر مادران در دوران معاصر، همچنان کسی به فکر رژیم غذایی آنها نیست. عواقب نوع تغذیه در دوران کودکی و نوجوانی در جوانی و میانسالی گریبان آنها را می‌گیرد و سلامت نسل کنونی و بعدی را به مخاطره می‌اندازد.
تحقیقات نشان می‌دهد یک چهارم کودکان و نوجوانان چاق هستند و بیشتر چاقی‌ها از تغذیه بد و پرخوری ناشی می‌شود. پزشکان تغذیه معتقدند اغلب کودکان چاق بیمار نیستند، فقط وقتی مشغول تماشای تلویزیون هستند مقدار زیادی مواد غذایی محتوی شیرینی و تنقلات می‌خورند.
بچه‌ام چاق نیست، هست؟
تشخیص چاقی کودک برای والدین به تخصص خاصی نیاز ندارد. واقعیت این است چاقی زمانی شروع می‌شود که وزن انسان مطابق با قدش نباشد. کودکان یک تا سه ساله‌ای که وزن‌شان ٢١ کیلو و قدشان یک متر باشد بیش از حد چاق هستند.
چه باید کرد؟
موادغذایی این کودکان باید کم حجم و پرکالری باشد. آنچه کمتر باید مصرف کنند چربی، شیرینی، نوشابه، آبمیوه شیرین و موادی است که شامل نشاسته هستند. همچنین لازم است که پرهیز غذایی و نظم و محدودیت در غذا خوردن رعایت شود. بدیهی است که کودک به سختی می‌تواند در برابر نخوردن مقاومت کند. او برای این کار احتیاج به حمایت والدین دارد.
من عادت دارم …
عادت‌های بد غذایی مثل همه عادت‌های خوب و بد دیگر قبل از هر جای دیگر در بستر خانواده شکل می‌گیرد. علاوه بر آن صدا، سیما و رسانه‌های اطلاع‌رسانی، وزارت بهداشت، وزارت کشاورزی و وزارت اقتصاد هم به‌صورت مستقیم یا غیر مستقیم در بروز عادت‌های بد موثرند. برنامه‌های حساب شده تولیدکنندگان تنقلاتی مثل چیپس و پفک و فست فودها که به گفته پزشکان تغذیه دست کمی از زهر ندارد باید بیشتر نظارت شود.
برای ترک عادات بد چه باید کرد؟
پزشکان کلینیک مونیخ رعایت یک سری نکات را برای حذف عادت‌های غذایی بد در کودکان چاق پیشنهاد می‌کنند. مثلا اینکه برای رفع گرسنگی به این کودکان میوه و غذاهای طبیعی مثل سیب، گوجه فرنگی، خیار، هندوانه و هویج بدهید. صبحانه ، ناهار و شام را به طور مرتب و در ساعت معین سرو کنید. هنگام تماشای تلویزیون یا در سینما تنقلات نخرید. لقمه‌های غذا را به تکه‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. اگر کودک احساس تشنگی کرد به جای نوشیدنی‌های مضر و شیرین، آب معدنی به او بدهید. شکلات را به ندرت و به صورت تشویقی به او بدهید.
پیشگیری بهتر از درمان است
برای پرورش کودک سالم و آشنایی با اصول تغذیه سالم لازم نیست که در دانشگاه علم تغذیه خوانده باشید. یک سری الگوهای غذایی وجود دارد که می‌توانید از آنها برای درک بهتر مفهوم تغذیه سالم و حفظ وزن مناسب در کودکان استفاده کنید.
قانون اول: شما تصمیم بگیرید چه مواد غذایی خریده شود نه کودک‌تان. آنها معمولا اصرار دارند مواد غذایی با ارزش غذایی کمتر – و البته خوشمزه- خریداری شود ولی قبول کنید که مسئولیت انتخاب غذاهایی که در منزل ذخیره می‌کنید بر عهده شماست.
یک پیشنهاد: گاهی هم خوراکی مورد نظر کودک را بخرید تا احساس ممنوعیت و محرومیت شدید نکند.
قانون دوم: اگر از قانون اول پیروی کنید و غذاهای سالم خریده باشید، چند تا از آنها را همزمان در برابر کودک قرار دهید تا از میان گزینه‌های موجود آن را که بیشتر دوست دارد انتخاب کنید.
قانون سوم: اجازه بدهید هر وقت کودک گفت سیر شده غذا خوردن را ترک کند. این تفکر به شدت غلط است که تمام محتویات ظرف غذا باید خورده شود. این کار باعث می‌شود کودک ندای سیری را از طرف مغز بشنود و دست از خوردن بردارد. به یان ترتیب کودک به پرخوری عادت نمی‌کند و دچار اضافه وزن نمی‌شود.
قانون چهارم: کودکان خیلی زود ذائقه غذایی‌شان شکل می‌گیرد از این رو از همان سنین کودکی، آنها را به خوردن غذاهای متنوع عادت دهید. دوست دارم ها و دوست ندارم‌ها حتی ممکن است از وقتی او نوزاد است شروع شود. یک غذا را چند بار به او بدهید تا آن را بپذیرد اما اگر بعد از همه تلاش‌هایتان آن را نپذیرفت او را به خوردنش مجبور نکنید.
قانون پنجم: راستش این تصور غلطی است که بچه‌ها فقط پیتزا و ساندویچ و ماکارونی و پنیر دوست دارند؟ به آنها غذاهای جدید پیشنهاد کنید؛ حتی اگر بخشی از غذای خودتان باشد. لیست غذایی کودکان‌تان را بازنویسی کنید و پیش غذاها و دسرهای سالم را در آن بگنجانید.
قانون ششم: نوشیدنی های صنعتی معمولا کالری اضافه دارند. بهترین نوشیدنی برای کودکان در حال رشد شیر و آب است. آبمیوه طبیعی هم خوب است به شرط آنکه بیش از یک لیوان در روز نشود.
قانون هفتم: هرگز به کودکان نگویید اگر شام یا ناهار بخوری بعدش می‌توانی بستنی بخوری . اصلا دسرهای شیرین را بهانه خوردن غذای اصلی قرار ندهید. این اتفاق باعث می‌شود کودک به جای سبزی و سالاد در کنار غذا وجود دسرهای شیرین را ترجیح بدهد.
یک پیشنهاد: اگر خودتان به دسرهای چرب و شیرین علاقه نشان دهید نمی‌شود کودکان را از آن دورکنید. در این مورد بی‌طرف باقی بمانید.
قانون هشتم: به بچه ها بگویید دوست‌شان دارید. این بهترین راه برای ابراز علاقه به کودکان است. با آنها بازی کنید. استفاده از غذا به عنوان جایزه ممکن است باعث بروز رفتار غلط در کودک شود. مثلا احتمال دارد از غذا و خوراکی به راهی برای مقابله با استرس استفاده کند.
قانون نهم:غذای سالم بخورید. بچه‌ها همه عادات و رفتارهای شما را زیر نظر دارند. اگر رفتار غذایی صحیح نداشته باشید آنها هم عادت غذایی درست را فرا نمی‌گیرند.
یک پیشنهاد: میان وعده‌های سالم انتخاب کنید، غذا را سر میز یا سفره صرف کنید. نظم وعده‌های غذایی را حفظ کنید و هیچ وعده غذایی را حذف نکنید. مجموعه این این رفتارها در بستر خانواده الگوی درست و قابل دفاعی برای شما و کودکان‌تان خواهد بود و سلامت آنها را تا حد زیادی تضمین خواهد کرد.
قانون دهم: فعالیت بدنی کودک راهی است برای کاهش چربی اضافی بدن او. این کار با کم کردن ساعت تماشای تلویزیون و محدود کردن استفاده از کامپیوتر امکان‌پذیر است. با کم کردن زمان تماشای تلویزیون کودک وقت بیشتری را به فعالیت و جنب و جوش خواهد گذراند و در نتیجه کالری اضافی موجود به سهولت از بین خواهد رفت.
