بازسازی یک دست‌نوشته چرمین حاوی طلسم‌ها و توصیفات خدایان متعلق به مصر باستان

باستان‌شناسان معتقدند که این دست‌نوشته ۲/۵ متری قدیمی‌ترین و بلندترین دست‌نوشته چرمی است که از مصر باستان به دست آمده است. این طومار چرمی که دو طرف آن نیز نوشته شده، حاوی جادوهای مذهبی و تصاویر رنگارنگی از خدایان و موجودات فراطبیعی است که در «کتاب مردگان» نیز ذکر شده است.

کتاب مردگان نامی جدید برای متونی کهن است که در آیین خاک‌سپاری مصریان مورد استفاده قرار می‌گرفت. برای نخستین بار در دوران پادشاهی نوین مصر مصریان (حدود ۱۵۵۰ پیش از میلاد) از این متون استفاده شد و تا ۵۰ پیش از میلاد ادامه داشت.

دکتر وائل شربینی، مصرشناس تکه‌های این طومار را از قفسه‌های موزه قاهره پیدا کرد و با متصل کردن آنها به هم پازل آن را حل کرد. وی در مورد این دست‌نوشته قدیمی می‌گوید: «این سند کاملا به دست فراموشی سپرده شده بود شاید به این دلیل که کسانی که مستقیما با آن تماس داشتند، در دوران جنگ دوم جهانی یا بعد از آن فوت شده‌اند. این دست‌نوشته به همراه صدها دست‌نوشته دیگر و پاپیروس‌های باستانی در موزه قاهره نگهداری می‌شد. زمانی که چشمم به این دست‌نوشته خورد، از هیجان دست و پایم را گم کرده بودم».

دکتر وائل شربینی در حال کار روی طومار چرمین مصر باستان

منشاء این دست‌نوشته هنوز ناشناخته است اما شربینی معتقد است که این طومار توسط موسسه فرانسوی برای موسسه شرق‌شناسی باستانی و از یک دلال وسایل آنتیک بعد از جنگ جهانی اول خریداری شده است و دو سال قبل از شروع جنگ جهانی دوم به موزه قاهره اهدا شده و از آن به بعد نیز به دست فراموشی سپرده شد.

شربینی می‌گوید:

«بعد از مدت‌ها مطالعه سخت و طولانی روی جزئیات تکه‌های این طومار، توانستم تکه‌های آن را همانند یک پازل کنار هم جمع کنم و طرح اصلی آن را بازسازی کنم».

وی می‌افزاید:

«هیچ تکه یا بخشی را بازسازی و به این طومار اضافه نکرده‌ام بلکه فقط ساختار کلی آن را به دست آوردم و براساس متن‌ها و طرح‌های قدیمی که در داخل تابوت‌های مصریان باستان دیده بودم و با آنها آشنایی داشتم، بخش‌های آن را کنار هم قرار دادم».

شربینی تاریخ نوشتن این طومار را بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۳۰۰ قبل میلاد و اواخر پادشاهی کهن مصر و اوایل پادشاهی میانه مصر می‌داند و می‌گوید:

«این طومار حاوی متون مذهبی جدیدی است و در آن بخش‌های زائدی از متون نوشتاری – تصویری از کتابی با عنوان «کتاب دو راه» (Book of Two Ways) وجود دارد که بر دیواره مقبره‌های پادشاهان دوره میانه مصر نقش بسته است. طلسم‌های مذهبی در این طومار به صورت اول شخص مفرد آورده شده است که به احتمال توسط یک کاهن مصری بر زبان رانده شده است».

وی می‌افزاید:

«در بخشی از این طومار که در کتاب دو راه از آن استفاده شده است، راوی قصد داشته است به بنایی به شدت محافظت شده توسط دروازه‌ها و موجودات دارای قدرت جادویی وارد شود. در متن اخیرا کشف شده به غیر از متون قبلی، یک دانش جادویی نیز برای عبور امن از کنار موجودات خطرناک و رسیدن به پشت دروازه‌های مکان مقدس وجود دارد».

به گفته شربینی، فقط ۶ طومار چرمین از دوران مصر باستان سالم باقی مانده زیرا برخلاف کاغذ پاپیروس که در آب‌وهوای خشک مصر دوام آورده، چرم‌ها از میان رفته‌اند.

شربینی که دکترای مصرشناسی از دانشگاه «لوون» بلژیک دارد، در حال تهیه این طومار برای چاپ است.

کتاب مردگان

برگی از کتاب مردگان

با توجه به اینکه مصریان باستان به زندگی پس از مرگ باور داشتند، نسخ مصوری از دست‌نوشته‌ها را همراه با سایر وسایل مورد مصرف روزانه در کنار فرد درگذشته به خاک می‌سپردند تا در زندگی پسین و ضمن استفاده از دیگر وسایل، کتاب‌های مصوری را نیز برای مطالعه در اختیار داشته باشند.

این نسخ خطی مصور، اغلب به خط هیروگلیف یا کاهنی، تماما با لعاب رنگ و به ارتفاع بین ۲۵ تا ۵۰ سانتی‌متر روی پاپیروس ترسیم شده و شامل اوراد، جادوها و مراسم بسیاری از زندگی و اساطیر مصر باستان است.

اغلب بیشتر نسخه‌های کتاب مردگان مصری در موزه بریتانیا نگهداری می‌شوند. ذبیح‌الله منصوری در کتاب سینوهه در بخش پیوست‌های مترجم نوشته‌است:

«قدیمی‌ترین کتابی که در جهان نوشته شده کتاب مردگان مصر است».

برگ‌های دیگری از کتاب مردگان که طلسم‌ها و خدایان مربوط به زندگی پس از مرگ را به تصویر می‌کشد

کتاب مردگان و رستاخیز

در کتاب مردگان آمده ‌است:

«هرگاه سیاره ناهید از میان صورت فلکی شکارچی با مدار بیضی شکل خود حرکت کند، زمان فاجعه بعدی فرا رسیده ‌است».

مصریان قدیم با توجه به مطالب کتاب مردگان معتقدند که بار پیش (بیش از ۹۰۰۰ سال پیش از میلاد) که سیاره ناهید از میان شکارچی حرکت کرد قطب‌های زمین جابه‌جا شدند. البته دانشمندان چنین مسئله‌ای را رد می‌کنند و معتقدند که خورشید سبب چنین عاملی شده ‌است.

زمان بعدی گذر ناهید از میان صورت فلکی شکارچی سال ۲۰۱۲ است. این زمان با هشدار قوم مایا در مورد وقوع فاجعه در دسامبر ۲۰۱۲ مطابق است. همچنین براساس نظر ستاره‌شناسان، زمان اوج توفان‌های خورشیدی در سال ۲۰۱۲ میلادی است. در کتاب کولبرین مسبب این فاجعه خورشید نیست بلکه یک جرم آسمانی دیگر است که از آن به عنوان «نابودگر» یاد شده و از کنار زمین عبور می‌کند و باعث جابه‌جایی قطب‌های زمین می‌شود.

کتاب دو راه

نمونه‌ای از تابوت مصر باستان که در آن نگاره‌های کتاب دو راه به تصویر کشیده شده

تعداد محدودی از تابوت‌هایی که از گورستانی مربوط به دوره میانه مصر در دیر البرشا حاوی نگاره‌های گرافیکی منحصر به‌فردی هستند که قلمرو و دنیای زندگی پس از مرگ را روایت می‌کنند. این نگاره‌ها همچنین حاوی طلسم‌هایی هستند که به سفر پس از مرگ از دوآت مربوط می‌شود.

از نظر مصریان باستان، دوآت (Duat) قلمرو مرده‌هاست. دوآت همچنین متعلق به اوزیریس، خدای دنیای زیرزمینی و زندگی پس از مرگ است. دوآت در واقع همان برزخ ماست.

مجموعه این طرح‌ها «کتاب دو راه» نام دارد که نخستین نمونه از یک نقشه مصر باستان از دنیای زیرزمین است. این کتاب در واقع توصیف مسیرهای زندگی پس از مرگ است که یک درون‌مایه دائمی دارد. منظور از دو راه نیز مسیرهای زمینی و آبی است که توسط دریاچه‌ای از آتش از هم جدا شده‌اند.

تصویری از کتاب دو راه که نشان‌دهنده زندگی پس از مرگ است

منبع : گاردین