چطور شایعات را تشخیص دهیم ؟
شما دوستان فرهیخته یه زحمت بکشید هر ادعایی شنیدید و خواندید مثلا جایی میخونید :”اوه به پول فکر کن حتما بهش دست پیدا میکنی،” “یا من تصادف کردم دیدم بدنم اونور افتاده خودم اینور!” (توهم خروج از بدن که علتش ترشح یه هورمونه و واقعی نیست توهمه ) جن ،روح ،خوک پرنده ،چاکرا، شعور مواد(؟!؟!)، شعور اب ، دعا نویسی، سنگ ها ی نیرو زا و انرژی بخش ، به هر حال هر ادعایی شنیدید و خواندید از این چند فیلتر ردش کنید اگر قبول شد بعد نشرش بدید و باورش کنید:
۱٫منبع (رفرنس): به عنوان مهمترین و اصلیترین نکتهای که باید دربارهی درستی یک مطلب توجه کنید داشتن منبع معتبر است. قاطعانه باید گفت اگر مطلبی منبع معتبر نداشت به راحتی باور نکنید!
۲٫قطعه فیلم و تکه عکس اصلیترین ابزار شایعهسازها: یک عکس همان قدر که به اندازهی هزار خط نوشته حرف دارد میتواند هزار شایعه نیز به همراه داشته باشد. زاویهی خاص فیلمبرداری یا عکسبرداری، مشخص نبودن اتفاقات قبل و بعد از آن تکهی جدا شده از فیلم، ربط دادن عکس به مطلب نامرتبط، دستکاری عکس و فیلم (فتوشاپ)، کیفیتهای پایین و نامشخص بودن جزئیات و… فرصت را برای داستانسرایی و شایعهپردازی روی آن ایجاد میکند. عکس کودکی که مار داخل سرش است، یا فیلم سجادهی نماز خوان نمونههایی از این شایعه بودند.
۳٫قسم دادن، التماس کردن، وعدهدادن، ارعاب و یا تهدید برای انتشار مطلب!
اعلام زمانهای نسبی به جای ذکر تاریخ مشخص: یکساعت پیش، دیشب، امروز، به تازگی، از فردا، آخرین دستاوردها و … برای مثال بیش از سه سال است که شایعهی «به تازگی گوگل برای تغییر نام خلیج فارس رایگیری اینترنتی گذاشته است». یا «آخرین تحقیقات دانشمندان ژاپنی…»
۴٫عباراتی که نشان میدهد رازی مخوف یا سندی فوقمحرمانه کشف شده است: (شرکتهای دارویی برای کم نشدن سودشان نمیگذارند شما بدانید لیمو همه بیماریهای لاعلاج را درمان میکند!)،یا نامهی فوقمحرمانه و مسقیم دربارهی زلزلهی تهران! «توهم توطئه» نیز میتواند در این دسته جای گیرد.
۵٫جملات خبری شبهعلم و مبهم: دانشمندان کشف کردهاند، آخرین دستاوردهای پزشکی نشان میدهد. کدام پزشکان؟ کدام دانشمندان؟! عرفان کوانتومی، قانون راز، شعور آب و … نمونههایی از این ادعا هستند.
۶٫ارجاع دروغین خبرهای ناشنیده به خبرگزاریهای بسیار مشهور و معتبر برای اعتبار بخشی به مطلب: در اینگونه مطالب به صورت خیلی کلی نوشته میشود منبع: BBC ،CNN، پلیس فتا،…
۷٫ارجاع به منابع غیرواقعی با اسمهای عجیب و غریب و پرابهت: (شبکهی خبری Alien News فرانسه، تیم دکتر چوانگ در مرکز توکیو!)
۸٫تبلیغ یا ضدتبلیغ عقیدتی و نژادپرستانه برای یک فرقهی خاص: (۹۰ نفر وهابی…، دانشمندی که شیعه شد، یک بهایی…)
۹٫تحریک شدید احساسات از طریق اغراق در داستانهای ساختگی غمانگیز، عکسهای دلخراش، روابط عاطفی انسانی، تهدیدات مربوط به سلامتی، تحریک حس وطنپرستی یا اعتقادات مذهبی و …
۱۰٫عدم ارتباط منطقی و تخصصی منبع با متن: (رئیس مرکز «قلب» ژاپن گفته است سیگنال موبایل برای «مغز» مضر است!)
۱۱٫اینترنت و گوگل منبع نیستند! اینها ابزارهای ارتباطی و جستجو هستند. هرچیزی در آن پیدا شود درست نیست حتی اگر در چندین جای آن تکرار شده بود. انگلیسی بودن متن یک مطلب نیز به معنی معتبر بودنش نیست!
۱۲٫«آیا میدانید»ها! نادانستههای حتی کوچک و سطحی جهان آنقدر زیاد است که تشخیص راست و دروغ بودن آن بسیار مشکل است مگر آنکه منبع معتبر داشته باشند. پیشنهاد میکنیم زیاد آنها را باور نکنید چون تقریبا در بیشتر آنها همهی نشانیهای یک شایعه از جمله نداشتن منبع را خواهید دید!
۱۳٫ شاهدان غیبی! همه ما افرادی را دیدهایم که در دفاع از یک ادعای عجیب خواهند گفت: «یکی از دوستان یا نزدیکانم با چشم خودش دیده است!». برای احترام به شعور خودتان هم که شده درخواست کنید با آن شخص سوم ملاقات کرده و حقیقت را از زبان خودش بشنوید و کشف کنید که واقعیت ماجرا چه بوده است؟
۱۴٫شیوهی نگارش و سطح علمیبودن: اشتباه املایی و نگارش شتابزده و غیرحرفهای در نوشتههای بسیاری از شایعهپردازان که بیشترشان از اقشار کمسواد هستند رایج است.
۱۵٫فصل بازار داغ شایعه را بشناسید! خیلی از شایعات موسمی هستند و ناگهان سر از خاک بیرون میآورند! شایعهپردازان منتظر فرصت هستند تا متناسب با رویدادها و خبرهایی که منتشر میشود شروع به چرندپراکنی کنند. اگر کمی به اخبار جامعه آگاه باشید میتوانید خود را برای هجوم شایعات فصلی آماده کنید.
۱۷٫فریب ظاهر زیبا را نخورید: داشتن عکسها و ظاهر گرافیکی زیبا یا تدوین یک ویدئوی حرفهای برای یک شایعه دلیلی برای واقعی بودن آن نیست. بسیار دیده شده است که برای مطالب کاملا اشتباه و چرند تصاویر گرافیکی زیبا یا حتی ویدئو ساخته اند و افراد فریب ظاهر آن را خورده اند.